Warning (2): sizeof(): Parameter must be an array or an object that implements Countable [APP/Controller/ArticlesController.php, line 1431]Code Context$connection = object(Cake\Database\Connection) { 'config' => [ 'password' => '*****', 'username' => '*****', 'host' => '*****', 'database' => '*****', 'port' => '*****', 'driver' => 'Cake\Database\Driver\Mysql', 'persistent' => false, 'encoding' => 'utf8', 'timezone' => '', 'flags' => [[maximum depth reached]], 'cacheMetadata' => true, 'log' => false, 'quoteIdentifiers' => false, 'url' => null, 'timeout' => (int) 5, 'name' => 'default' ], 'driver' => object(Cake\Database\Driver\Mysql) {}, 'transactionLevel' => (int) 0, 'transactionStarted' => false, 'useSavePoints' => false, 'logQueries' => false, 'logger' => null } $keyToSearch = 'hindiinteractionviewforum.php' $query = 'SELECT * FROM banners WHERE JSON_CONTAINS(is_to_show_on_meta_data,:keyToSearch) = 1 AND status = 1 ORDER BY sortorder' $statement = object(Cake\Database\Statement\MysqlStatement) { [protected] _statement => object(PDOStatement) {} [protected] _driver => object(Cake\Database\Driver\Mysql) {} [protected] _hasExecuted => false [protected] _bufferResults => true } $banners = [] $miniBanner = [] $caturl = 'viewforum.php' $actual_link = 'https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0' $extra_tabs = [] $articles = object(App\Model\Table\ArticlesTable) { 'registryAlias' => 'articles', 'table' => 'articles', 'alias' => 'articles', 'entityClass' => '\Cake\ORM\Entity', 'associations' => [], 'behaviors' => [ (int) 0 => 'Timestamp' ], 'defaultConnection' => 'default', 'connectionName' => 'default' } $categories = object(Cake\ORM\Table) { 'registryAlias' => 'categories', 'table' => 'categories', 'alias' => 'categories', 'entityClass' => '\Cake\ORM\Entity', 'associations' => [], 'behaviors' => [], 'defaultConnection' => 'default', 'connectionName' => 'default' } $lastparam = 'viewforum.php' $countparams = (int) -1 $slast = '' $category = [] $whatsnew = [ (int) 0 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'Great Nicobar Project | InfrastructureDevelopment | To The Point | UPSC Current Affairs 2024', 'posturl' => 'https://www.youtube.com/embed/DtYJOABYu1Y', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' }, (int) 1 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'सबसे युवा विश्व शतरंज चैंपियन', 'posturl' => 'https://www.drishtiias.com/hindi/daily-updates/prelims-facts/youngest-world-chess-champion', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' }, (int) 2 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'यूविशोल-एस', 'posturl' => 'https://www.drishtiias.com/hindi/daily-updates/prelims-facts/euvichol-s', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' }, (int) 3 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'ड्रैगनफ्लाई रोटरक्राफ्ट मिशन', 'posturl' => 'https://www.drishtiias.com/hindi/daily-updates/prelims-facts/dragonfly-rotorcraft-mission', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' }, (int) 4 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'Coral Bleaching | ClimateChange | To The Point | UPSC Current Affairs 2024 | Drishti IAS', 'posturl' => 'https://www.youtube.com/embed/_KyeaIyS2K0', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' }, (int) 5 => object(Cake\ORM\Entity) { 'title' => 'UPSC TOPPER 2023 | Bharti Sahu | Rank-850 | Hindi Medium | Mock Interview | Drishti IAS', 'posturl' => 'https://www.youtube.com/embed/uk5q4W9iCnE', 'publishon' => object(Cake\I18n\FrozenDate) {}, '[new]' => false, '[accessible]' => [ [maximum depth reached] ], '[dirty]' => [[maximum depth reached]], '[original]' => [[maximum depth reached]], '[virtual]' => [[maximum depth reached]], '[errors]' => [[maximum depth reached]], '[invalid]' => [[maximum depth reached]], '[repository]' => 'news' } ]sizeof - [internal], line ?? App\Controller\ArticlesController::articles() - APP/Controller/ArticlesController.php, line 1431 Cake\Controller\Controller::invokeAction() - CORE/src/Controller/Controller.php, line 440 Cake\Http\ActionDispatcher::_invoke() - CORE/src/Http/ActionDispatcher.php, line 119 Cake\Http\ActionDispatcher::dispatch() - CORE/src/Http/ActionDispatcher.php, line 93 Cake\Http\BaseApplication::__invoke() - CORE/src/Http/BaseApplication.php, line 108 Cake\Http\Runner::__invoke() - CORE/src/Http/Runner.php, line 65 Cake\Routing\Middleware\RoutingMiddleware::__invoke() - CORE/src/Routing/Middleware/RoutingMiddleware.php, line 104 Cake\Http\Runner::__invoke() - CORE/src/Http/Runner.php, line 65 Cake\Routing\Middleware\AssetMiddleware::__invoke() - CORE/src/Routing/Middleware/AssetMiddleware.php, line 97 Cake\Http\Runner::__invoke() - CORE/src/Http/Runner.php, line 65 Cake\Error\Middleware\ErrorHandlerMiddleware::__invoke() - CORE/src/Error/Middleware/ErrorHandlerMiddleware.php, line 98 Cake\Http\Runner::__invoke() - CORE/src/Http/Runner.php, line 65 Cake\Http\Runner::run() - CORE/src/Http/Runner.php, line 51 Cake\Http\Server::run() - CORE/src/Http/Server.php, line 81 [main] - ROOT/webroot/index.php, line 58
Warning (512): Unable to emit headers. Headers sent in file=/var/www/drishtiias.com/public_html/hindi/vendor/cakephp/cakephp/src/Error/Debugger.php line=850 [CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 48]Code Contextif (Configure::read('debug')) {
trigger_error($message, E_USER_WARNING);
} else {
$response = object(Cake\Http\Response) { 'status' => (int) 200, 'contentType' => 'text/html', 'headers' => [ 'Content-Type' => [ [maximum depth reached] ] ], 'file' => null, 'fileRange' => [], 'cookies' => object(Cake\Http\Cookie\CookieCollection) {}, 'cacheDirectives' => [], 'body' => '<!DOCTYPE html> <html lang="en"> <head> <script async src="https://pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js?client=ca-pub-4105321775414527" crossorigin="anonymous"></script> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1"> <meta name="google-site-verification" content="T8BPOWVB3_clU2T2Wap2B9I4tEthojpBZYEgp2zW7Tk" /> <!-- <meta name="viewport" content="width=device-width, user-scalable=no, initial-scale=1.0, minimum-scale=1.0, maximum-scale=1.0" /> --> <link href="https://www.drishtiias.com/hindi/favicon.ico" type="image/x-icon" rel="icon"/> <!--[if ie]><meta content='IE=edge,chrome=1' http-equiv='X-UA-Compatible'/><![endif]--> <meta name="format-detection" content="telephone=no" /> <link rel="canonical" href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta name="robots" content="index,follow"> <meta name="keywords" content="" /> <meta name="description" content="" /> <meta property="og:type" content="article" /> <meta property="og:title" content="Not Found - Drishti IAS" /> <meta property="og:description" content="" /> <meta property="og:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg" /> <meta property="og:url" content="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta property="og:site_name" content="Drishti IAS" /> <meta name="twitter:title" content="Not Found - Drishti IAS"> <meta name="twitter:description" content=""> <meta name="twitter:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg"> <meta name="twitter:site" content="Drishti IAS"> <meta name="twitter:creator" content="Drishti IAS"> <meta name="facebook-domain-verification" content="sxa6keafeqv68530rmdvc3suj228cb" /> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style> .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 32.5%; } .statepcs .paper-menu a{ width:24.5%; } .statepcs .paper-menu.quiz a { width: 100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.quiz a:hover { width: 100%; background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .submenu ul li { width: auto; display: inline-block; position: relative; margin: 0 0 10px; padding-right: 10px; padding-left: 0px; background: transparent; font-size: 18px; color: #000; line-height: 1.6; } .statepcs .submenu ul li a { color: #000; font-style: italic; font-size: 13px; background-color: #efc08c; border-radius: 4px; padding: 5px 8px; } .statepcs .submenu ul li a:hover { color: #000; } .statepcs .submenu ul { margin: -7px 0 20px; padding-left:0px; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a { width: 37px; height: 37px; display: inline-block; border: 1px solid #cfcfcf; margin-left: 5px; font-size: 0; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.next { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-right.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.prev { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-left.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post { position: absolute; right: 30px; top: 11px; } .starRating{ margin-top: -13px; margin-bottom: 22px; } .starRating i{ font-size:11px; color:#000; } .checked { color: orange; font-size:14px; } .unchecked { color: #9e9e9e9e; font-size:14px; } @media all and (max-width:767px) { .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 49%; margin-bottom:5px; } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:last-child { width: 100%; } .statepcs .paper-menu a{ width:49%; margin-bottom:5px; padding: 0 22px; } } </style> <title>Not Found - Drishti IAS </title> <script>(function(w,d,t,r,u){var f,n,i;w[u]=w[u]||[],f=function(){var o={ti:"17388975"};o.q=w[u],w[u]=new UET(o),w[u].push("pageLoad")},n=d.createElement(t),n.src=r,n.async=1,n.onload=n.onreadystatechange=function(){var s=this.readyState;s&&s!=="loaded"&&s!=="complete"||(f(),n.onload=n.onreadystatechange=null)},i=d.getElementsByTagName(t)[0],i.parentNode.insertBefore(n,i)})(window,document,"script","//bat.bing.com/bat.js","uetq");</script> <!-- Google Tag Manager --> <script>(function(w,d,s,l,i){w[l]=w[l]||[];w[l].push({'gtm.start': new Date().getTime(),event:'gtm.js'});var f=d.getElementsByTagName(s)[0], j=d.createElement(s),dl=l!='dataLayer'?'&l='+l:'';j.async=true;j.src= 'https://www.googletagmanager.com/gtm.js?id='+i+dl;f.parentNode.insertBefore(j,f); })(window,document,'script','dataLayer','GTM-N343FSV');</script> <!-- End Google Tag Manager --> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/main.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/custom.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/colorbox.css"/> <script>var SITEURL='https://www.drishtiias.com/hindi/';</script> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/fancybox.css"/> <link rel="stylesheet" href="//code.jquery.com/ui/1.12.1/themes/base/jquery-ui.css" > <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Noto+Sans:400,700" rel="stylesheet" > <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Eczar:400,500,600,700" rel="stylesheet" > <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.min.js"></script> <script src='https://www.google.com/recaptcha/api.js' ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/jquery.tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/jquery.nicescroll.js" ></script> <script src="https://code.jquery.com/ui/1.12.1/jquery-ui.js" ></script> <script> $( function() { $("#accordion").accordion({ heightStyle: "content" }); //$( "#accordion" ).accordion(); } ); </script> <script type="text/javascript"> // $(function() { // $("#accordion").niceScroll({ cursorcolor:"#c8c7c7", cursorwidth: "8px", autohidemode: false }); // }); tinymce.init({ selector: 'textarea.ckeditor', height: 350, relative_urls: false, theme: 'modern', plugins: [ 'lists preview','searchreplace wordcount','table','paste textcolor textpattern' ], toolbar1: 'bold italic | undo redo | alignleft aligncenter alignright alignjustify | bullist numlist outdent indent | preview | fontsizeselect | forecolor | backcolor', image_advtab: true, fontsize_formats: '8px 10px 12px 14px 18px 24px 36px', content_css: [ '//fonts.googleapis.com/css?family=Lato:300,300i,400,400i', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/main.css', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/editor.css' ], paste_preprocess : function(pl, o) { o.content = strip_tags( o.content,'<p><br><br/><strong><b><ol><ul><h1><h2><h3><h4><h5><li><font>'); }, }); </script> <!-- Twitter universal website tag code --> <script> !function(e,t,n,s,u,a){e.twq||(s=e.twq=function(){s.exe?s.exe.apply(s,arguments):s.queue.push(arguments); },s.version='1.1',s.queue=[],u=t.createElement(n),u.async=!0,u.src='//static.ads-twitter.com/uwt.js', a=t.getElementsByTagName(n)[0],a.parentNode.insertBefore(u,a))}(window,document,'script'); // Insert Twitter Pixel ID and Standard Event data below twq('init','o140x'); twq('track','PageView'); </script> <!-- End Twitter universal website tag code --> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto:400,300,500,700,900" rel="stylesheet"> <!-- Begin Mailchimp Signup Form --> <link href="//cdn-images.mailchimp.com/embedcode/horizontal-slim-10_7.css" rel="stylesheet" type="text/css"> <style type="text/css"> #mc_embed_signup{background:#fff; clear:left; font:14px Helvetica,Arial,sans-serif; width:100%;} /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */ </style> <!-- <script type="text/javascript" src="//script.crazyegg.com/pages/scripts/0084/3729.js" async="async"></script> --> <!-- Facebook Pixel Code --> <script> !function(f,b,e,v,n,t,s) {if(f.fbq)return;n=f.fbq=function(){n.callMethod? n.callMethod.apply(n,arguments):n.queue.push(arguments)}; if(!f._fbq)f._fbq=n;n.push=n;n.loaded=!0;n.version='2.0'; n.queue=[];t=b.createElement(e);t.async=!0; t.src=v;s=b.getElementsByTagName(e)[0]; s.parentNode.insertBefore(t,s)}(window, document,'script', 'https://connect.facebook.net/en_US/fbevents.js'); fbq('init', '1121724864951499'); fbq('track', 'PageView'); </script> <noscript><img height="1" width="1" style="display:none" src="https://www.facebook.com/tr?id=1121724864951499&ev=PageView&noscript=1" /></noscript> <!-- End Facebook Pixel Code --> <style> #myImg { border-radius: 5px; cursor: pointer; transition: 0.3s; } #myImg:hover {opacity: 0.7;} /* The Modal (background) */ .modal { display: none; /* Hidden by default */ position: fixed; /* Stay in place */ z-index: 99; /* Sit on top */ padding-top: 100px; /* Location of the box */ left: 0; top: 0; width: 100%; /* Full width */ height: 100%; /* Full height */ overflow: auto; /* Enable scroll if needed */ background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0,0.8); /* Black w/ opacity */ } /* Modal Content (image) */ .modal-content { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 600px; } /* Caption of Modal Image */ #caption { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 700px; text-align: center; color: #ccc; padding: 10px 0; height: 150px; } /* Add Animation */ .modal-content, #caption { -webkit-animation-name: zoom; -webkit-animation-duration: 0.6s; animation-name: zoom; animation-duration: 0.6s; } @-webkit-keyframes zoom { from {-webkit-transform:scale(0)} to {-webkit-transform:scale(1)} } @keyframes zoom { from {transform:scale(0)} to {transform:scale(1)} } /* The Close Button */ .close { position: absolute; top: 15px; right: 35px; color: #f1f1f1; font-size: 40px; font-weight: bold; transition: 0.3s; } .close:hover, .close:focus { color: #bbb; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* 100% Image Width on Smaller Screens */ @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content { width: 90%; } } </style> <style> .part-register{ width: 45%; display: inline-block; text-align: center; vertical-align: top; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; } @media all and (max-width:767px) { .part-register{ width: 100%; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; line-height:1; margin:15px 0px 9px!important; } } </style> <!-- Google Analytics --> <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-44746876-3"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-44746876-3'); </script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> </head> <body> <!-- Google Tag Manager (noscript) --> <noscript><iframe src="https://www.googletagmanager.com/ns.html?id=GTM-N343FSV" height="0" width="0" style="display:none;visibility:hidden"></iframe></noscript> <!-- End Google Tag Manager (noscript) --> <div id="scroll-top"></div> <div class="mobile-bar"> <style media="screen"> .mobile-bar .fixed{ font-size: 11px !important; } </style> <div class="fixed"> <!-- <a href="tel:9654770770" target="_blank">दृष्टि आईएएस अब इंदौर में भी! अधिक जानकारी के लिये संपर्क करें |</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"> <i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> </a> --> <a href="tel:9654770770" target="_blank">इंदौर शाखा: IAS और MPPSC फाउंडेशन बैच-शुरुआत क्रमशः 6 मई और 13 मई</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"><i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> <!-- अभी रजिस्टर करें --> </a> </div> </div> <style media="screen"> .article-list .list-category article ol li .slide img { width: 100%; height: 100%; } .article-list .list-category article ol li .slide .content a { padding: 145px 25px 35px; display: block; position: relative; height: 100%; } </style> <div class="top-bar"> <div class="wrapper"> <div class="top-bar--heading"> <span>ध्यान दें:</span> </div> <div class="top-bar--anouncements"> <div class="anouncements-slider"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1713254864_UPSC%20results%202023.pdf" target="_blank">अंतिम परिणाम - सिविल सेवा परीक्षा 2023</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900973_IFoS2024-E.pdf" target="_blank">UPSC IFOS Notification - 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900791_CSP2024-E.pdf" target="_blank"> UPSC CSE Notification 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results" target="_blank">UPSC (Mains) - 2023 Result</a> </div> </div> <button type="button" rel="close">close</button> </div> </div> <header class="header"> <div class="wrapper"> <div class="logo"> <a href="https://www.drishtiias.com/"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/logo.png" alt="Drishti IAS"/> </a> </div> <div class="header-right"> <div class="upper-section"> <ul class="top-links"> <li class="link-home"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/">होम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/magazine" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#FBA113;">मासिक मैगज़ीन</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">इंटरव्यू गाइडेंस</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">ब्लॉग</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#14C3E5;">ऑनलाइन कोर्स</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f60000;">कक्षा कार्यक्रम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" class="note-btn-2" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f47c7c;">DLP</a> </li> <!-- <li class="link-home make-note" id="isLoginHindiNotes" style="display:none;"> <a href="javascript:;" class="note-btn-1">नोट्स बनाएँ</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="javascript:void(0)" class="notelink">नया नोट</a></li> <li><a href="javascript:;" class="allnotes">नोट्स की सूची</a></li> </ul> </div> </li> --> <!-- <li class="link-home make-note" id="isNotLoginHindiNotes"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="note-btn-1 popup">नोट्स बनाएँ</a> </li> --> <li class="link-login make-note" id="isLoginHindi" style="display:none;"> <a href="javascript:;">माय अकाउंट</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/profile">माय प्रोफाइल</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/bookmark">माय बुकमार्क्स</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/progress">माय प्रोग्रेस</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/mynotes">माय नोट्स</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz">माय क्विज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/changepassword">पासवर्ड बदलें</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/logout">लॉगआउट</a></li> </ul> </div> </li> <li class="link-login make-note" id="isNotLoginHindiLogin"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="popup">लॉग इन</a> </li> <li class="link-register" id="isNotLoginHindiRegister"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/register" class="popup">रजिस्टर</a> </li> </ul> <div class="language"> <span>भाषा:</span> <a href="https://www.drishtiias.com/eng/"><span>EN</span></a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="active" ><span>हिंदी</span></a> </div> <div class="search"> <a href="javascript:;">खोजें</a> </div> <div class="rss-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/rss.rss" target="_blank">आरएसएस फीड</a> </div> <div class="cart-link"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">Cart</a> </div> <div class="classroom-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program" target="_blank">Classroom</a> </div> </div> </div> <nav class="nav"> <button><span>मेनू</span></button> <div class="overlay"></div> <div id="menu"> <ul> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>हमारे बारे में</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about_us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </li> <!-- <li> <a href="https://www.drishtiias.com/classroom-program/" target="_blank">कक्षा कार्यक्रम</a> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>सिविल सेवा परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a> </li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release-upsc-notification" class="toggle">परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>प्रारंभिक परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Prelims Special</a> <ul> <!--satyam--> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2024">PT Sprint 2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2023">PT Sprint 2023</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/path-to-prelims">Path To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint">PT Sprint 2022</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads">सीसैट</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/" target="_blank">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>मुख्य परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">मेन्स स्पेशल</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon-2023">मेन्स मैराथन 2023</a></li> <!-- satyam --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon">मेन्स मैराथन 2022</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Be Mains Ready</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">2021</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2020">2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2021" target="_blank">2019</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics" class="toggle">एथिक्स</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics/engage-in-ethics">इंगेज इन एथिक्स</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <!-- <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> <!-- </ul> </li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle"><span>प्रैक्टिस टेस्ट</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/path-to-prelims-quiz" >Path to prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/ca-quiz-consolidation" >मासिक करेंट अफेयर्स संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims" >60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/pcs-quiz" >PCS Quiz</a></li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs" class="toggle"><span>पी.सी.एस.</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>टेस्ट सीरीज़</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">बी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/bpsc-mains-test-series-2022">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ 2022-हिंदी साहित्य (वैकल्पिक विषय)</a></li> <!-- <li><a href="javascript:;">मेन्स टेस्ट सीरीज़ - </a> <ul> <li><a href="javascript:;">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">हिंदी साहित्य </a></li> </ul> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.पी.सी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">आर.ए.एस/आर.टी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-prelims-testseries">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एम.पी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एच.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-mains-test-series" style="pointer-events: none">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">अन्य प्रतियोगी परीक्षाएँ</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/capf-test-series">सी.ए.पी.एफ़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/coming-soon" style="pointer-events: none">ई.पी.एफ़.ओ</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>करेंट अफेयर्स</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सब्सक्राइब करें</a></li> --> </ul> </li> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 800px) { .extra_left{ left:0px!important; } } </style> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>दृष्टि स्पेशल्स</span></a> <ul> <!-- satyam --> <!-- Added New Page 30-03-2023 --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/inspirational-icons">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-personalities">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व/गौरवशाली व्यक्तित्व</a></li> --> <!-- end --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav2023">संभव-2023</a></li> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle">संभव</a> <ul class="extra_left"> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">2024</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">2023</a> </li> </ul> </li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li> <!-- <a href="javascript:;" class="toggle"><span>फ्री डाउनलोड्स</span></a> --> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>डाउनलोड्स</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" class="toggle"><span>वीडियो सेक्शन</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> --> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="fullmenu"><span>और देखें</span></a> </li> <div class="field-button storelink-mobile"> <a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> <div class="new_over"></div> </div> </nav> </div> </header> <div class="megamenu"> <button type="button" class="close-btn"><span>close</span></button> <div class="english-menu"> <div class="menulist"> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/from-the-editors-desk">संपादक की कलम से</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/how-to-use-the-new-website">नई वेबसाइट का लाभ कैसे उठाए?</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog/">ब्लॉग</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">पी.सी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/interview">इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/tips-for-beginners">बिगनर्स के लिये सुझाव</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>एचीवर्स कॉर्नर</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-copy">टॉपर्स कॉपी</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/toppers-interview" >टॉपर्स इंटरव्यू</a> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>हमारे बारे में</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <ul><li><a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/"><span>कक्षा कार्यक्रम</span></a></li></ul> </div> <div class="menulist"> <h3>प्रारंभिक परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>मुख्य परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>पी.सी.एस.</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>टेस्ट सीरीज़</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series" target="_blank">UPSC प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series" target="_blank">UPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/" target="_blank">UPPCS प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/" target="_blank">UPPCS मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/" target="_blank">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ - हिंदी साहित्य</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>करेंट अफेयर्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सबस्क्राइब करें</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>दृष्टि स्पेशल्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>डाउनलोड्स</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a></li> --> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>वीडियो सेक्शन</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>सिविल सेवा परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview" >इंटरव्यू</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release" >परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> <div class="field-button storelink-desktop"> <p style="margin:5px 0 25px"> </p><a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> </div> </div> </div> <!-- --> <style> marquee { width: 100%; font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 7px; font-size: 18px; border-top: 5px solid transparent; border-bottom: 5px solid transparent; position: relative; } marquee::before, marquee::after { content: ""; position: absolute; left: 0; width: 100%; height: 5px; background: linear-gradient(to right, red, orange, yellow, green, blue, indigo, violet, red); animation: runningColors 10s linear infinite; } marquee::before { top: 0; } marquee::after { bottom: 0; } @keyframes runningColors { 0% { background-position: 0 0; } 100% { background-position: 100vw 0; } } </style> <!-- <br> <a href="tel:8750187501" target="_blank" style="color: #470188;"> <marquee style="width: 100%; /* font-family: 'Poppins'; */ font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 13px; font-size: 18px;" onmouseover="this.stop();" onmouseout="this.start();" direction="left" behavior="scroll" scrollamount="6"> इस होली के अवसर पर पाएँ हमारे सभी ऑनलाइन/पेनड्राइव कोर्सेज़, टेस्ट सीरीज़, बुक्स एवं डीएलपी पर 50% तक की भारी छूट |<a href="tel:8750187501" style="color:#470188"> कॉल करे: 8750187501</a> </marquee></a> --> <section class="error"> <div class="error--block"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/error.png" alt="" width="704" height="377"/> <p>We can’t seem to find the page what you are looking for!</p> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="btn-gradient">Go To Home</a> </div> </section> <!-- desktop start --> <!-- <script src="https://ajax.googleapis.com/ajax/libs/jquery/3.6.4/jquery.min.js"></script> --> <script src="https://unpkg.com/sweetalert/dist/sweetalert.min.js"></script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> <style> .nb-form { position: fixed; z-index: 9999; width: 300px; background: #FFF; right: 110px; bottom: 60px; transition: all .6s cubic-bezier(.22, .67, .43, 1.22) .1s; border-radius: 10px 10px 0 0; box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba(0,0,0,0.14),0 1px 5px 0 rgba(0,0,0,0.12),0 3px 1px -2px rgba(0,0,0,0.2); } .nb-form .user-icon { position: absolute; top: -115px; z-index: 99999; right: 0px; display: block; width: 80px; left: 230px; margin: 27px auto 33px; } .nb-form .title { background: #ffffff; filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); font-size: 16px !important; padding: 1px 10px 30px !important; color: #fff !important; border-radius: 10px 10px 0 0; } .nb-form p { font-size: 13px; margin: 0; padding: 15px; color: #666; } .nb-form p.message { margin-left: 7px; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 1px; } .nb-form input, .nb-form select { font-family: Tahoma, Geneva, sans-serif; font-size: 12px; width: 254px; max-width: 254px; margin-bottom: 10px; margin-left: 7px; padding: 6px; border: none; border-radius: 4px; color: #000; border-bottom: 1px solid #f0f0f0; } .nb-form input:focus, .nb-form select:focus { outline: none; box-shadow: none; } .nb-form input[type='submit'] { display: block; width: 120px; margin: 0 auto; padding: 0 20px; height: 40px; line-height: 40px; border-radius: 20px; cursor: pointer; transition: all .4s ease; color: #fff !important; border: none; margin-top: 15px; } .nb-form input[type='submit']:hover { box-shadow: 0 3px 3px 0 rgba(0,0,0,0.07),0 1px 7px 0 rgba(0,0,0,0.02),0 3px 1px -1px rgba(0,0,0,0.1); } .nb-form ::-webkit-input-placeholder { color: #000; } .nb-form ::-moz-placeholder{ color: #000; } .nb-form :-ms-input-placeholder { color: #000; } .nb-form :-moz-placeholder { color: #000; } .nb-form input[type='submit'] { background: #ed4757; background: -moz-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -webkit-gradient(linear, left left, left right, color-stop(0%, #ed4757), color-stop(100%, #dd4c76)); background: -webkit-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -o-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -ms-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: linear-gradient(to right, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); } @media screen and (max-width: 676px) { .nb-form .user-icon { top: -185px; } .open-button { bottom: 42px !important; right: 42px !important; height:80px; width:80px; z-index: 55000; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 15px !important; } .nb-form .message { display: none; } .nb-form form { padding-top: 15px; } .nb-form{ right: 50%; bottom: 65px; left: 50%; transform: translateX(-50%); } .nb-form.open { bottom: 0; } } /* Button used to open the chat form - fixed at the bottom of the page */ .open-button { /* background-color: #555; */ color: white; /* padding: 16px 20px; */ border: none; cursor: pointer; /* opacity: 0.8; */ position: fixed; bottom: 22px; right: 110px; z-index: 55000; /* width: 280px; */ height:80px; width:80px; } /* The popup chat - hidden by default */ .chat-popup { display: none; position: fixed; bottom: 0; right: 15px; border: 3px solid #f1f1f1; z-index: 9; } /* Add styles to the form container */ /* .form-container { max-width: 300px; padding: 10px; background-color: white; } */ /* Set a style for the submit/send button */ .form-container .btn { color: white; padding: 16px 20px; border: none; cursor: pointer; width: 100%; margin-bottom:10px; opacity: 0.8; } /* Add a red background color to the cancel button */ .form-container .cancel { background-color: red; } /* Add some hover effects to buttons */ .form-container .btn:hover, .open-button:hover { opacity: 1; } </style> <!-- desktop end --> <div id="formcontainer"> <img class="open-button" onclick="openForm()" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1693312353_thumbnail_contact%20us%20opt1.png" alt="" class="user-icon"> <div class="chat-popup" id="myForm"> <div class="container sat"> <div class="row"> <div class="nb-form"> <img src="https://i.ibb.co/H2tV78k/istockphoto-1214857021-612x612-removebg-preview.png" alt="close" border="1" style="height:35px; width:35px; float:right; cursor:pointer;" onclick="closeForm()"> <form id="leadsform" method="POST"> <input type="text" name="FirstName" placeholder="First Name:" required> <input type="text" name="LastName" placeholder="Last Name:" required> <input type="email" name="EmailAddress" placeholder="Email:" required> <input type="number" name="Phone" placeholder="Phone:" required> <select class="medium" name="mx_Custom_4"> <option value="">Language:</option> <option value="Hindi">Hindi</option> <option value="English">English</option> </select> <select class="Interested" name="mx_Custom_5"> <option value="I am Interested in">I am interested in:</option> <option value="UPSC">UPSC</option> <option value="State PCS">State PCS</option> <option value="Optional Subjects">Optional Subjects</option> <option value="Teaching Exams">Teaching Exams</option> <option value="Others">Others</option> </select> <input type="hidden" name="utm_medium" value=> <input type="hidden" name="utm_campaign" value=> <input type="hidden" name="utm_content" value=> <input type="hidden" name="utm_source" value=""> <input type="hidden" name="ActivityNote" value="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0"> <center> <div class="g-recaptcha" data-sitekey="6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT"></div> </center> <input type="submit" value="Send message" class="btn"> </form> </div> </div> </div> </div> </div> <script> function openForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 0; form.style.display = "block"; // Gradually increase opacity to 1 var fadeInInterval = setInterval(function () { if (opacity >= 1) { clearInterval(fadeInInterval); } else { opacity += 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 20); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Add click event listener to document to close form when clicking outside document.addEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 1; // Gradually decrease opacity to 0 var fadeOutInterval = setInterval(function () { if (opacity <= 0) { clearInterval(fadeOutInterval); form.style.display = "none"; } else { opacity -= 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 50); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Remove the click event listener when closing the form document.removeEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeFormOnClickOutside(event) { var form = document.getElementById("formcontainer"); if (!form.contains(event.target)) { closeForm(); } } </script> <script> $(document).ready(function () { $("#leadsform").on("submit", function (event) { event.preventDefault(); // Validate reCAPTCHA // let captchaResponse = grecaptcha.getResponse(); // if (captchaResponse === '') { // swal({ // title: "Error!", // text: "Captcha not verified. Please try again!", // icon: "error", // button: "OK", // }); // return; // } var CaptchaCallback = function(){ $('.g-recaptcha').each(function(){ grecaptcha.render(this,{'sitekey' : '6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT'}); }) }; let formData = $(this).serialize(); // Append the reCAPTCHA response to the form data // formData += '&g-recaptcha-response=' + CaptchaCallback; // console.log(CaptchaCallback()); // return; $.ajax({ url: '/leadsform', method: 'POST', data: formData, dataType: 'json', success: function (response) { if (response.message) { swal({ title: "Success!", text: response.message, icon: "success", button: "OK", }); // Reload the page after 2 seconds setTimeout(function () { location.reload(); }, 1000); } else if (response.error) { swal({ title: "Error!", text: response.error, icon: "error", button: "OK", }); } else if (response.errors) { let errorMessage = ''; $.each(response.errors, function (field, message) { errorMessage += field + ': ' + message + '\n'; }); swal({ title: "Error!", text: errorMessage, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } }, error: function (error) { // console.log(error); if (error.responseJSON && error.responseJSON.message) { swal({ title: "Error!", text: error.responseJSON.message, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } } }); }); }); </script> <section class="section-newsletter-alerts"> <div class="wrapper"> <div class="newsletter"> <div class="label-news">न्यूज़लेटर सदस्यता</div> <div class="form-newsletter"> <form action="" method="post" id="newsletterfrm"> <div class="field"> <input type="text" name="txtnname" id="txtnname" class="form-field" placeholder="नाम"> </div> <div class="field"> <input type="email" name="txtnemail" id="txtnemail" class="form-field" placeholder="ईमेल"> </div> <div class="field-button" style="position:relative;"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> <span class="loader"></span> </div> <span id="nmsg"></span> </form> </div> </div> <div class="sms-alert"> <div class="label-alert">एसएमएस अलर्ट</div> <div class="form-sms"> <form action="" method="post" id="smsalertfrm"> <div class="field"> <input type="tel" name="txtnmobile" id="txtnmobile" class="form-field" placeholder="मोबाइल नंबर"> </div> <div class="field-button"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> </div> <span id="nmmsg"></span> </form> </div> </div> </div> </section> <!-- <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer-container"> <div class="col-about-us"> <h4>हमारे बारे में</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" target="_blank">'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन का परिचय</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" target="_blank">दृष्टि मीडिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" target="_blank">प्रबंध निदेशक</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" target="_blank">इंफ्रास्ट्रक्चर</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" target="_blank">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcslogin" class="note-btn-1 popup">UPPCS Content</a> </ul> </div> <div class="col-connect"> <h4>हमसे जुड़ें</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/contact" target="_blank">संपर्क करें </a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/feedback" class="popup">आपकी प्रतिक्रिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers" target="_blank">करियर</a> </li> </ul> </div> <div class="col-reach-us"> <h4>हमसे संपर्क करें</h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>641, पहली मंजिल, डॉ. मुखर्जी नगर,<br> सिग्नेचर व्यू अपार्टमेंट के सामने ,<br> नई दिल्ली - 110009</p> </div> <div class="col-reach-us"> <h4> </h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>सिविल लाइन्स, प्रयागराज (इलाहाबाद),<br> उत्तर प्रदेश - 211001,<br> फोन नंबर - 8448485518, 8750187501</p> </div> <div class="col-social"> <ul> <li> <a href="https://www.instagram.com/drishtiiasenglish/?utm_medium=copy_link" target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:35px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.linkedin.com/company/drishti-ias" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.facebook.com/drishtithevisionfoundation" target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:35px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://twitter.com/drishtiias" target="_blank"> <i style="color:#00acee!important;font-size:35px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://t.me/drishtiiashindiofficial" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.youtube.com/channel/UCzLqOSZPtUKrmSEnlH4LAvw?sub_confirmation=1" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:35px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> </ul> <div class="phone"> <a href="tel:1800-121-6260">1800-121-6260</a> / <a href="tel:011-47532596">011-47532596</a> </div> <div class="app-links"> <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.drishti.academy.app&hl=en_IN" target="_blank"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-google.png" alt=""/> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-ios.png" alt=""/> </a> </div> </div> </div> </div> <div class="copyright"> <div class="wrapper"> कॉपीराइट © 2018-2024 'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन, इंडिया | सर्वाधिकार सुरक्षित | <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank">गोपनीयता नीति</a> </div> </div> </footer> --> <style media="screen"> footer{ /* background: #fff url('https://www.drishtiias.com/coaching/img/footer-img.png') no-repeat; background-size: cover; */ background-color: black!important; } .footer-container [class*="col-"].col-connect{ width:274px; } .footer_logo{ width: 10%; margin-bottom: 2%; /* border: 1px solid red; */ padding: 1%; border-radius: 10px; background-color: #ffffff; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 5%; } .social-box{ -webkit-font-smoothing: antialiased; -webkit-text-size-adjust: 100%; color: #222; text-align: center; outline: none!important; -webkit-box-sizing: border-box; margin: 0; padding: 0; border: 0; font: inherit; vertical-align: baseline; } .col-connect > ul > li { color:#ffffff; } .copyright > .wrapper{ color:#ffffff; } @media only screen and (max-width: 800px) { .footer_logo{ width: 30%; text-align: center; margin-bottom: 10%; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 0%; } } </style> <!-- <link rel="stylesheet" href="https://www.drishtiias.com/coaching/css/style.css"> --> <link href='https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto' rel='stylesheet'> <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer_logo_div"> <img class="footer_logo" src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/drishti_logo_new.png" alt=""> </div> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Reach Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 12, Main AB Road, Bhawar Kuan, Indore, Madhya Pradesh, 452007 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 641, 1<sup>st</sup> Floor, Mukherjee Nagar, Delhi-110009 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 21, Pusa Rd, WEA, Karol Bagh, Delhi-110005 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 13/15, Tashkent Marg, Civil Lines, Prayagraj, UP-211001 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> Harsh Tower 2, 45 45A, Tonk Rd, Jaipur, Rajasthan-302015 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 47/CC, Burlington Arcade Mall, Burlington Chauraha, Vidhan Sabha Marg, Lucknow, Uttar Pradesh-226001 </li> </ul> </div> <div class="col-connect margin-left-only-desktop"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Top Searches</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-building" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hin/classroom-program">Classroom Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/estore">Books & Magazines</a> </li> <li> <i class="fa fa-edit" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course/prelims-mains-test-series">Test Series</a> </li> <li> <i class="fa fa-desktop" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/eng/online-course">Online Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">State PCS</a> </li> <li> <i class="fa fa fa-rupee" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <i class="fa fa-graduation-cap" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:-1%"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers">Careers</a> </li> </ul> </div> <!-- <div class="col-reach-us"> --> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Connect With Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="mailto:help@groupdrishti.in">help@groupdrishti.in</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8010440440">English : +91 8010440440</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8750187501">Hindi : +91 8750187501</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a target="_blank" href="https://www.drishtiias.com/press-releases/02-03-2023">Press Releases</a> </li> </ul> </div> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 767px) { .col-social ul li { padding: 0 2px; margin-bottom: 5px; } } </style> <div class="col-social" style="padding-top:0px;"> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;">Hindi Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WhatsApp-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;"><br>English Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/FB-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS-Eng " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS-Info " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS-Eng" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WA-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <style media="screen"> /* Flexbox container for row alignment */ .app-links { display: flex; justify-content: space-between; /* Align items with space between them */ align-items: center; /* Vertically center items */ flex-wrap: wrap; /* Allow items to wrap to the next row on smaller screens */ } /* Style for the links */ .comin-soon { text-decoration: none; /* Remove underlines from links */ flex: 1; /* Distribute available space equally among items */ max-width: 33%; /* Maximum width for each item (adjust as needed) */ padding: 10px; /* Add some spacing around the items */ } .col-social .app-links { position: absolute; right: -185px; bottom: -57px; } /* Media query for responsiveness on smaller screens (adjust breakpoint as needed) */ @media screen and (max-width: 768px) { .app-links { flex-direction: column; /* Stack items vertically on smaller screens */ align-items: flex-start; /* Align items to the left */ } .col-social .app-links { position: relative; right: auto; bottom: -5px; margin-top: 23px; } .col-social .app-links a { margin-left: 0px; } .comin-soon { max-width: 100%; /* Full width for each item on smaller screens */ margin-bottom: 10px; /* Add spacing between items */ } } </style> <div class="app-links"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-google.png" alt=""> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-ios.png" alt=""> </a> <br> <a href="https://dla.drishtiias.com/windows/" target="_blank"> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1695876320_new%20windows%20logo.png" alt="" style='width:100%;height:50px;'> </a> </div> </div> </div> </div> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px) { .col-connect ul{ display: contents; } } </style> <div class="copyright"> <div class="wrapper" style="text-align:left"> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;"> Copyright © 2018-2024 Drishti The Vision Foundation, India. All rights reserved </h5> <br> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Privacy Policy </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/terms-and-conditions-1" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Terms and Conditions </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/cancellation-refund-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Cancellation/Refund Policy </a> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> <br><br><br><br> </footer> <!-- This pop up will see only once for one machine/user --> <!-- <img id="myImg" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1672232528_63ac3ac8b1e1f_Newyear-Popup-Web.png" alt="Snow" style="width:100%;max-width:300px;display:none"> <div id="myModal_recent" class="modal"> <span class="close" id="popclose">×</span> <img class="modal-content" id="img01"> </div> <!-- To display the popup in the middle(vertically) in mobile phone --> <!-- <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content{ margin-top: 20%; } } </style> --> <script> // function getCookie(name) { // var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); // return match ? match[1] : null; // } // // if(getCookie('isPopupDisplayed_recent_hindi_sat')!=1){ // $(document).ready(function(){ // document.cookie = "isPopupDisplayed_recent_eng_3=1"; // var m = new Date(); // var current_time = m.getUTCDate() +"/"+ (m.getUTCMonth()+1) +"/"+ m.getUTCFullYear() + " " + m.getUTCHours() + ":" + m.getUTCMinutes() + ":" + m.getUTCSeconds(); // datetimeEnd = '07/01/2023 05:00:00'; // if(Date.parse(current_time) < Date.parse(datetimeEnd)){ // $('#myModal_recent').css('display','block'); // } // $('#img01').attr('src',$('#myImg').attr('src')); // $('#img01').attr('style','cursor:pointer'); // }); // $('#img01').on('click',function(e){ // window.location="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course"; // }); // // $('#popclose').on('click',function(e){ // $('#myModal_recent').css('display','none'); // }); // } // // Added this - if user click on anywhere outside popup - modal/popup will be gone // $('body').click(function(e) { // $('#myModal_recent').hide(); // }); </script> <!-- For bottom side fix button in mobile --> <div class="fixedButton_hand mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn_hand"> <font size="2px">Share Page</font> <i style="color:white;font-size:15px;" class="fa fa-hand-o-down" aria-hidden="true"></i> </div> </div> <a href="https://telegram.me/share/url?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tg mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> <a href="https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_fb mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook"></i> </div> </a> <a href="https://twitter.com/intent/tweet?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tw mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <!-- <i style="color:#00acee!important;font-size:25px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 5px;"> </div> </a> <a href="https://www.linkedin.com/shareArticle?mini=true&url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&title=&summary=Drishti IAS Hindi!&source=" target="_blank" class="fixedButton_ln mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_wp mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> <div class="popup-box search-popup"> <div class="search-popup--box"> <form method="post" action="https://www.drishtiias.com/hindi/search" name="searchfrm" id="searchfrm"> <input type="text" placeholder="अपना सर्च कीवर्ड टाईप करें:" name="search" id="search"> <button type="submit">खोजें</button> </form> <button type="submit" class="btn-close" rel="close-popup">Close</button> </div> </div> <script> $('#searchfrm').submit(function(e){ var search=$('#search').val(); location='https://www.drishtiias.com/hindi/search/'+search; e.preventDefault(); }); $(document).ready(function(){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 1100, innerHeight: 530}); if(screen.width < 1199){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 800, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 801){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 300, innerHeight: 350}); } $('.youtube').colorbox({ iframe:true, innerWidth:640, innerHeight:390 }); if(screen.width < 768){ $('.youtube').colorbox({innerWidth:280, innerHeight:177}); } }); </script> <script type="text/javascript"> $('.learning-program .subheading').click(function(){ $(this).next().slideToggle(); $(this).toggleClass('open'); }); // Added the code - If user click on anywhere outside the popup - then it should be closed as asked | 01-Oct-21 $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// </script> <!-- Floating Social Media bar Starts --> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <div class="float-sm"> <!-- Removed class sur-move --> <!-- Removed ondragover="allowDrop(event)" ondrag="dragging(event)" ondrop="drop(event)" --> <!-- Removed draggable="true" --> <!-- onclick="show_social_float_icons();" --> <div id="float-plus" style="cursor:pointer;" class="fl-fl float-plus"> <!-- <i style="color:red;" class="fa fa-plus fa-social"></i> --> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1637393581_social-media-expand.png"> </div> <div style="cursor:pointer;" onclick="remove_social_float_icons();"class="fl-fl float-cross"> <i style="color:red" class="fa fa-close fa-social"></i> </div> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-fb"> <i style="color:#4267B2" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-tw"> <!-- <i style="color:#00acee!important;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 8px;"> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-rs"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-ig"> <i style="color:#cd486b!important;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-pn"> <i style="color:red!important;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </div> </a> <!-- <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-wp"> <i style="color:#25D366!important;"class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> --> <a href=" https://drishti.xyz/Telegram-IAS " target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-tg"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> </div> <script> // For desktop - DRAGGABLE $('.float-plus').draggable(); $(".float-plus").css("position", "fixed"); $('.float-plus').click(function(){ show_social_float_icons(); }) var box = document.getElementById('float-plus'); $('.float-plus').mousedown(function(){ box.style.transition = "all 0s ease 0s"; }); $('.float-plus').mouseup(function(){ box.style.transition = "all 1s ease 0s"; var screen_width = screen.width; var screen_width = parseInt(screen_width, 10) var current_location = box.style.left; var current_location = parseInt(current_location, 10) var screen_middle = (screen_width/2); var xx = (screen_width*0.04); var x = (screen_width*0.009); if(current_location > screen_middle){ box.style.left = (screen_width-xx) + 'px'; } else { box.style.left = x + 'px'; } }); // For MOBILE TOUCH - DRAGGABLE var box = document.getElementById('float-plus'); box.addEventListener('touchstart', function(e) { // Nothing for now! }); box.addEventListener('touchmove', function(e) { box.style.transform = "translate(-50%, -50%)"; var touchLocation = e.targetTouches[0]; box.style.left = (touchLocation.pageX-window.scrollX) + 'px'; box.style.top = (touchLocation.pageY-window.scrollY) + 'px'; e.preventDefault(); }); box.addEventListener('touchend', function(e) { // Nothing for now! }); </script> <script> function remove_social_float_icons() { $(".float-fb").animate({ top: "-=8%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).hide("slow"); },500); $(".float-tw").animate({ top: "-=16%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).hide("slow"); },500); $(".float-rs").animate({ top: "-=24%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).hide("slow"); },500); $(".float-ig").animate({ top: "-=32%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).hide("slow"); },500); $(".float-pn").animate({ top: "-=40%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).hide("slow"); },500); $(".float-wp").animate({ top: "-=48%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).hide("slow"); },500); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "-=56%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).hide("slow"); },500); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).hide("slow"); },500); setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).show("slow"); },500); sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "1"); } function show_social_float_icons(){ setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).hide("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).show("slow"); },10); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).show("slow"); },10); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).show("slow"); },10); $(".float-fb").animate({ top: "+=8%", }, 500 ); $(".float-tw").animate({ top: "+=16%", }, 600 ); $(".float-rs").animate({ top: "+=24%", }, 700 ); $(".float-ig").animate({ top: "+=32%", }, 800 ); $(".float-pn").animate({ top: "+=40%", }, 900 ); $(".float-wp").animate({ top: "+=48%", }, 1000 ); if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "+=56%", }, 1000 ); } sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "0"); } $(document).ready(function(){ var value = sessionStorage.getItem("remove_social_icons"); if(value == '1'){ remove_social_float_icons(); } }); </script> <!-- Floating Social Media bar Ends --> <style> @media only screen and (max-width: 700px) { .float-sm { display:none; } .fl-fl { width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-social{ padding: 5px 0!important; } .float-plus{ /* Prev 30 px and 30px */ width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-plus{ padding: 5px 0!important; /* Prev 6 px and 10px */ /* font-size:20px!important; */ } } @media only screen and (min-width: 700px) { .float-tg{ display:none; } } /* Floating Social Media Bar Style Starts Here */ .float-plus{ display: none; } .float-sm { display:; text-align:center; margin-left: 10px; } .fl-fl { background: #dcdcdc; text-transform: uppercase; letter-spacing: 3px; padding: 4px; width: 50px; height: 50px; position: fixed; /* right: 50px; */ z-index: 1000; font: normal normal 10px Arial; -webkit-transition: all .25s ease; -moz-transition: all .25s ease; -ms-transition: all .25s ease; -o-transition: all .25s ease; transition: all .25s ease; opacity: 0.9; transition: transform .2s; border-radius:10px; } .fa-social { font-size: 20px; color: #fff; padding: 10px 0; /* width: 40px; */ /* margin-left: 8px; */ } .fl-fl:hover { right: 100; opacity: 1; transform: scale(1.15); } .fl-fl a { color: #fff !important; text-decoration: none; text-align: center; line-height: 43px!important; vertical-align: top!important; } .float-plus { top: 22%; } .float-cross { top: 22%; } .float-fb { top: 30%; } .float-tw { top: 38%; } .float-rs { top: 46%; } .float-ig { top: 54%; } .float-pn { top: 62%; } .float-wp { top: 70%; } .float-tg { top: 78%; } /* Floating Social Media Bar Style Ends Here */ </style> <script> // function to close the popup function closePopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "none"; } // function to open the popup function openPopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "block"; } // Added the code - If user click on anywhere outside the popup $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); $('#popclose').on('click',function(e){ $('#myModal').css('display','none'); }); // automatically open the popup on page load window.onload = openPopup; </script> <style> /* CSS for the popup */ .modals { display: none; position: fixed; z-index: 1000; padding-top: 10%; left: 0; top: 0; width: 100%; height: 100%; overflow: auto; background-color: rgb(0,0,0); background-color: rgba(0,0,0,0.8); box-shadow: 0px 0px 10px 0px rgba(0,0,0,0.5); transition: transform 0.3s ease-in-out; } /* The Close Button */ .close { color: white; float: right; font-size: 28px; font-weight: bold; cursor: pointer; } .close:hover, .close:focus { color: #000; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* The Image */ .modal-content_updated { border-radius: 5px; margin: auto; display: block; max-width: 450px !important ; max-width: 90%; } @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content_updated{ margin-top: 35%; } } </style> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/slick.min.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/nav.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.colorbox.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/custom.js"></script> <script> var regex = /^([a-zA-Z0-9_.+-])+\@(([a-zA-Z0-9-])+\.)+([a-zA-Z0-9]{2,4})+$/; var phonex = /^([0-9 ])+$/; $('#newsletterfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#txtnname').val(); var txtnemail=$('#txtnemail').val(); $('#nmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#txtnname').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnname').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnemail').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#newsletterfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/newsletterfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmsg').html('यह ई-मेल पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnname').val(''); $('#txtnemail').val(''); }else{ $('#nmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#smsalertfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnmobile=$('#txtnmobile').val(); $('#nmmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnmobile.trim()==''){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnmobile').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#smsalertfrm').serialize(); //$('#nmloader').show(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/smsalertfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmmsg').html('यह फोन नंबर पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmmsg').html('हमारे एसएमएस अलर्ट को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnmobile').val(''); }else{ $('#nmmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } //$('#nmloader').hide(); }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nmloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#subscriptionfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#name').val(); var txtnemail=$('#emailaddress').val(); var txtnmobile=$('#phone').val(); $('#contactmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#name').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#name').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#emailaddress').removeClass('input-error'); } if(txtnmobile.trim()==''){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#phone').removeClass('input-error'); } if($('#dailyupdates').prop("checked") == false && $('#examnewsletter').prop("checked") == false && $('#fullnewsletter').prop("checked") == false && $('#sms').prop("checked") == false) { $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('कोई भी ऑप्शन सेलेक्टेड नहीं है, कृपया कम से कम एक ऑप्शन सेलेक्ट करें।'); msg=false; } if(msg){ $('.loader').css('display','block'); var form=$('#subscriptionfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/subscription", data: form, success: function(data){ $('.loader').css('display','none'); if(data=='success'){ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').removeClass('error'); $('#contactmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद ! हम जल्द ही आपसे संपर्क करेंगे।'); $('#name').val(''); $('#emailaddress').val(''); $('#phone').val(''); }else{ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script type="text/javascript"> $('.allnotes').click(function(){ $('.fixbtn.notes').removeClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').toggleClass('open'); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.readmore',function(){ var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('#note_id').val(noteid); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/setnote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data){ tinymce.get("mynote").setContent(data); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.notelink').click(function(){ $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/removenote", success: function(data){ if(data=='removed'){ $('#note_id').val(''); tinymce.get("mynote").setContent(''); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').removeClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.removenote',function(e){ if(confirm('Are you sure want to remove note?')) { var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('.loader').css('display','block'); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/deletenote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data=='removed'){ $('.loader').css('display','none'); $('#note-list #'+noteid+',.notelist #'+noteid).css('display','none'); //window.location.reload(); }else{ $('.loader').css('display','none'); alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script> $("#commentfile").change(function(){ $("#file-name").text(this.files[0].name); }); </script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.fancybox.js"></script> <script> $(".iframe").fancybox(); $('.datepicker').datepicker(); $('.datepicker').datepicker("option","dateFormat","yy-mm-dd"); $('#startdate').val($('#hdstart').val()); $('#enddate').val($('#hdend').val()); $(document).ready(function(){ $('.list-toggle').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $(this).toggleClass('active'); $('.value').text(function(i, text){ return text === "Hide Menu" ? "Show Menu" : "Hide Menu"; }); }); $('aside button.close').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $('.list-toggle').toggleClass('active'); }); $('.fixbtn .btn').click(function(){ $('.fixbtn .btn').not(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); $(this).parents('.fixbtn').toggleClass('open'); }); $('.fixbtn a.close').click(function(){ $(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); }); $('.note-btn').click(function(){ $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }); $('.viewmore a').click(function(){ $('.hide').slideToggle('active'); $(this).text(function(i, text){ return text === "View More" ? "View Less" : "View More"; }); }); }); </script> <script> $(document).ready(function(){ if(screen.width < 768){ $('.box-toggle .box-slide p.subheading').click(function(){ $(this).toggleClass('open').next().slideToggle(); }); } }); </script> <script> $('#bookSession').on('click',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: { 'course': $('#bookSession').data('course') }, url: "https://www.drishtiias.com/hindi/book-online-session", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); } else { alert(obj.message); window.location.reload(); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); </script> <script> $('#requestACallBackFrm').on('submit',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: $('#requestACallBackFrm').serialize(), url: "https://www.drishtiias.com/hindi/request-a-call-back", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); document.getElementById('requestACallBackFrm').reset(); } else { alert(obj.message); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); function getCookie(name) { var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); return match ? match[1] : null; } if(getCookie('isLoginHindi')==1){ document.getElementById("isLoginHindi").style.display='inherit'; // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='inherit'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='None'; console.log('Loggedin user'); }else{ console.log('NOT Loggedin user'); // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isLoginHindi").style.display='None'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='inherit'; } console.log('TEDST'); </script> <script type="text/javascript"> $(".popup").colorbox({iframe: true, innerWidth: 790, innerHeight: 530}); if(screen.width < 980){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } $("#scroll-top").click(function(){ $('html, body').animate({ scrollTop: $(".header").offset().top }, 1000); }); $(window).scroll(function() { var scroll = $(window).scrollTop(); if (scroll >= 500) { $("#scroll-top").addClass("show"); } else { $("#scroll-top").removeClass("show"); } }); </script> <script> // $('.section-banner .wrapper > div').matchHeight(); $('.slider').slick({ autoplay: true, arrows: false, dots: true, autoplaySpeed:3000 }); $('.services-slider').slick({ arrows: true, slidesToShow: 3, slidesToScroll: 1, prevArrow: '<button type="button" class="slick-prev" title="Previous">Previous</button>', nextArrow: '<button type="button" class="slick-next" title="Next">Next</button>', responsive: [ { breakpoint: 1025, settings: { slidesToShow: 2 } } ] }); $('.loader1').css('display','none'); $('.horizontal-menu').css('visibility','visible'); $('.banner').css('visibility','visible'); $('.services-slider--mobile').slick({ autoplay: true, autoplaySpeed: 2000 }); /* $("#qa-form").steps({ headerTag: "h5", bodyTag: "section", transitionEffect: "slideLeft" });*/ $("#tagcloud a").tagcloud({ size: {start: 14, end: 22, unit: "px"}, color: {start: '#3498DB', end: '#46CFB0'} }); $(".popup-video").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); $(".feedback").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); if(screen.width < 980){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 170}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } </script> <script> function showarchive(year,month,day=null){ // alert('viewforum.php'); return; var url='https://www.drishtiias.com/hindi/archives'+'/'+year+'-'+month+'-'+day; location=url; //alert(url+'/archives/'+year+'/'+month+'/'+dat); } </script> <script id="dsq-count-scr" src="//drishtiias.disqus.com/count.js"></script> </body> </html> ' } $maxBufferLength = (int) 8192 $file = '/var/www/drishtiias.com/public_html/hindi/vendor/cakephp/cakephp/src/Error/Debugger.php' $line = (int) 850 $message = 'Unable to emit headers. Headers sent in file=/var/www/drishtiias.com/public_html/hindi/vendor/cakephp/cakephp/src/Error/Debugger.php line=850'Cake\Http\ResponseEmitter::emit() - CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 48 Cake\Http\Server::emit() - CORE/src/Http/Server.php, line 106 [main] - ROOT/webroot/index.php, line 58
Warning (2): Cannot modify header information - headers already sent by (output started at /var/www/drishtiias.com/public_html/hindi/vendor/cakephp/cakephp/src/Error/Debugger.php:850) [CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 148]Code Context$response->getStatusCode(),
($reasonPhrase ? ' ' . $reasonPhrase : '')
));
$response = object(Cake\Http\Response) { 'status' => (int) 200, 'contentType' => 'text/html', 'headers' => [ 'Content-Type' => [ [maximum depth reached] ] ], 'file' => null, 'fileRange' => [], 'cookies' => object(Cake\Http\Cookie\CookieCollection) {}, 'cacheDirectives' => [], 'body' => '<!DOCTYPE html> <html lang="en"> <head> <script async src="https://pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js?client=ca-pub-4105321775414527" crossorigin="anonymous"></script> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1"> <meta name="google-site-verification" content="T8BPOWVB3_clU2T2Wap2B9I4tEthojpBZYEgp2zW7Tk" /> <!-- <meta name="viewport" content="width=device-width, user-scalable=no, initial-scale=1.0, minimum-scale=1.0, maximum-scale=1.0" /> --> <link href="https://www.drishtiias.com/hindi/favicon.ico" type="image/x-icon" rel="icon"/> <!--[if ie]><meta content='IE=edge,chrome=1' http-equiv='X-UA-Compatible'/><![endif]--> <meta name="format-detection" content="telephone=no" /> <link rel="canonical" href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta name="robots" content="index,follow"> <meta name="keywords" content="" /> <meta name="description" content="" /> <meta property="og:type" content="article" /> <meta property="og:title" content="Not Found - Drishti IAS" /> <meta property="og:description" content="" /> <meta property="og:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg" /> <meta property="og:url" content="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta property="og:site_name" content="Drishti IAS" /> <meta name="twitter:title" content="Not Found - Drishti IAS"> <meta name="twitter:description" content=""> <meta name="twitter:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg"> <meta name="twitter:site" content="Drishti IAS"> <meta name="twitter:creator" content="Drishti IAS"> <meta name="facebook-domain-verification" content="sxa6keafeqv68530rmdvc3suj228cb" /> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style> .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 32.5%; } .statepcs .paper-menu a{ width:24.5%; } .statepcs .paper-menu.quiz a { width: 100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.quiz a:hover { width: 100%; background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .submenu ul li { width: auto; display: inline-block; position: relative; margin: 0 0 10px; padding-right: 10px; padding-left: 0px; background: transparent; font-size: 18px; color: #000; line-height: 1.6; } .statepcs .submenu ul li a { color: #000; font-style: italic; font-size: 13px; background-color: #efc08c; border-radius: 4px; padding: 5px 8px; } .statepcs .submenu ul li a:hover { color: #000; } .statepcs .submenu ul { margin: -7px 0 20px; padding-left:0px; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a { width: 37px; height: 37px; display: inline-block; border: 1px solid #cfcfcf; margin-left: 5px; font-size: 0; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.next { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-right.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.prev { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-left.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post { position: absolute; right: 30px; top: 11px; } .starRating{ margin-top: -13px; margin-bottom: 22px; } .starRating i{ font-size:11px; color:#000; } .checked { color: orange; font-size:14px; } .unchecked { color: #9e9e9e9e; font-size:14px; } @media all and (max-width:767px) { .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 49%; margin-bottom:5px; } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:last-child { width: 100%; } .statepcs .paper-menu a{ width:49%; margin-bottom:5px; padding: 0 22px; } } </style> <title>Not Found - Drishti IAS </title> <script>(function(w,d,t,r,u){var f,n,i;w[u]=w[u]||[],f=function(){var o={ti:"17388975"};o.q=w[u],w[u]=new UET(o),w[u].push("pageLoad")},n=d.createElement(t),n.src=r,n.async=1,n.onload=n.onreadystatechange=function(){var s=this.readyState;s&&s!=="loaded"&&s!=="complete"||(f(),n.onload=n.onreadystatechange=null)},i=d.getElementsByTagName(t)[0],i.parentNode.insertBefore(n,i)})(window,document,"script","//bat.bing.com/bat.js","uetq");</script> <!-- Google Tag Manager --> <script>(function(w,d,s,l,i){w[l]=w[l]||[];w[l].push({'gtm.start': new Date().getTime(),event:'gtm.js'});var f=d.getElementsByTagName(s)[0], j=d.createElement(s),dl=l!='dataLayer'?'&l='+l:'';j.async=true;j.src= 'https://www.googletagmanager.com/gtm.js?id='+i+dl;f.parentNode.insertBefore(j,f); })(window,document,'script','dataLayer','GTM-N343FSV');</script> <!-- End Google Tag Manager --> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/main.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/custom.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/colorbox.css"/> <script>var SITEURL='https://www.drishtiias.com/hindi/';</script> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/fancybox.css"/> <link rel="stylesheet" href="//code.jquery.com/ui/1.12.1/themes/base/jquery-ui.css" > <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Noto+Sans:400,700" rel="stylesheet" > <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Eczar:400,500,600,700" rel="stylesheet" > <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.min.js"></script> <script src='https://www.google.com/recaptcha/api.js' ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/jquery.tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/jquery.nicescroll.js" ></script> <script src="https://code.jquery.com/ui/1.12.1/jquery-ui.js" ></script> <script> $( function() { $("#accordion").accordion({ heightStyle: "content" }); //$( "#accordion" ).accordion(); } ); </script> <script type="text/javascript"> // $(function() { // $("#accordion").niceScroll({ cursorcolor:"#c8c7c7", cursorwidth: "8px", autohidemode: false }); // }); tinymce.init({ selector: 'textarea.ckeditor', height: 350, relative_urls: false, theme: 'modern', plugins: [ 'lists preview','searchreplace wordcount','table','paste textcolor textpattern' ], toolbar1: 'bold italic | undo redo | alignleft aligncenter alignright alignjustify | bullist numlist outdent indent | preview | fontsizeselect | forecolor | backcolor', image_advtab: true, fontsize_formats: '8px 10px 12px 14px 18px 24px 36px', content_css: [ '//fonts.googleapis.com/css?family=Lato:300,300i,400,400i', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/main.css', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/editor.css' ], paste_preprocess : function(pl, o) { o.content = strip_tags( o.content,'<p><br><br/><strong><b><ol><ul><h1><h2><h3><h4><h5><li><font>'); }, }); </script> <!-- Twitter universal website tag code --> <script> !function(e,t,n,s,u,a){e.twq||(s=e.twq=function(){s.exe?s.exe.apply(s,arguments):s.queue.push(arguments); },s.version='1.1',s.queue=[],u=t.createElement(n),u.async=!0,u.src='//static.ads-twitter.com/uwt.js', a=t.getElementsByTagName(n)[0],a.parentNode.insertBefore(u,a))}(window,document,'script'); // Insert Twitter Pixel ID and Standard Event data below twq('init','o140x'); twq('track','PageView'); </script> <!-- End Twitter universal website tag code --> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto:400,300,500,700,900" rel="stylesheet"> <!-- Begin Mailchimp Signup Form --> <link href="//cdn-images.mailchimp.com/embedcode/horizontal-slim-10_7.css" rel="stylesheet" type="text/css"> <style type="text/css"> #mc_embed_signup{background:#fff; clear:left; font:14px Helvetica,Arial,sans-serif; width:100%;} /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */ </style> <!-- <script type="text/javascript" src="//script.crazyegg.com/pages/scripts/0084/3729.js" async="async"></script> --> <!-- Facebook Pixel Code --> <script> !function(f,b,e,v,n,t,s) {if(f.fbq)return;n=f.fbq=function(){n.callMethod? n.callMethod.apply(n,arguments):n.queue.push(arguments)}; if(!f._fbq)f._fbq=n;n.push=n;n.loaded=!0;n.version='2.0'; n.queue=[];t=b.createElement(e);t.async=!0; t.src=v;s=b.getElementsByTagName(e)[0]; s.parentNode.insertBefore(t,s)}(window, document,'script', 'https://connect.facebook.net/en_US/fbevents.js'); fbq('init', '1121724864951499'); fbq('track', 'PageView'); </script> <noscript><img height="1" width="1" style="display:none" src="https://www.facebook.com/tr?id=1121724864951499&ev=PageView&noscript=1" /></noscript> <!-- End Facebook Pixel Code --> <style> #myImg { border-radius: 5px; cursor: pointer; transition: 0.3s; } #myImg:hover {opacity: 0.7;} /* The Modal (background) */ .modal { display: none; /* Hidden by default */ position: fixed; /* Stay in place */ z-index: 99; /* Sit on top */ padding-top: 100px; /* Location of the box */ left: 0; top: 0; width: 100%; /* Full width */ height: 100%; /* Full height */ overflow: auto; /* Enable scroll if needed */ background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0,0.8); /* Black w/ opacity */ } /* Modal Content (image) */ .modal-content { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 600px; } /* Caption of Modal Image */ #caption { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 700px; text-align: center; color: #ccc; padding: 10px 0; height: 150px; } /* Add Animation */ .modal-content, #caption { -webkit-animation-name: zoom; -webkit-animation-duration: 0.6s; animation-name: zoom; animation-duration: 0.6s; } @-webkit-keyframes zoom { from {-webkit-transform:scale(0)} to {-webkit-transform:scale(1)} } @keyframes zoom { from {transform:scale(0)} to {transform:scale(1)} } /* The Close Button */ .close { position: absolute; top: 15px; right: 35px; color: #f1f1f1; font-size: 40px; font-weight: bold; transition: 0.3s; } .close:hover, .close:focus { color: #bbb; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* 100% Image Width on Smaller Screens */ @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content { width: 90%; } } </style> <style> .part-register{ width: 45%; display: inline-block; text-align: center; vertical-align: top; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; } @media all and (max-width:767px) { .part-register{ width: 100%; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; line-height:1; margin:15px 0px 9px!important; } } </style> <!-- Google Analytics --> <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-44746876-3"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-44746876-3'); </script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> </head> <body> <!-- Google Tag Manager (noscript) --> <noscript><iframe src="https://www.googletagmanager.com/ns.html?id=GTM-N343FSV" height="0" width="0" style="display:none;visibility:hidden"></iframe></noscript> <!-- End Google Tag Manager (noscript) --> <div id="scroll-top"></div> <div class="mobile-bar"> <style media="screen"> .mobile-bar .fixed{ font-size: 11px !important; } </style> <div class="fixed"> <!-- <a href="tel:9654770770" target="_blank">दृष्टि आईएएस अब इंदौर में भी! अधिक जानकारी के लिये संपर्क करें |</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"> <i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> </a> --> <a href="tel:9654770770" target="_blank">इंदौर शाखा: IAS और MPPSC फाउंडेशन बैच-शुरुआत क्रमशः 6 मई और 13 मई</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"><i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> <!-- अभी रजिस्टर करें --> </a> </div> </div> <style media="screen"> .article-list .list-category article ol li .slide img { width: 100%; height: 100%; } .article-list .list-category article ol li .slide .content a { padding: 145px 25px 35px; display: block; position: relative; height: 100%; } </style> <div class="top-bar"> <div class="wrapper"> <div class="top-bar--heading"> <span>ध्यान दें:</span> </div> <div class="top-bar--anouncements"> <div class="anouncements-slider"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1713254864_UPSC%20results%202023.pdf" target="_blank">अंतिम परिणाम - सिविल सेवा परीक्षा 2023</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900973_IFoS2024-E.pdf" target="_blank">UPSC IFOS Notification - 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900791_CSP2024-E.pdf" target="_blank"> UPSC CSE Notification 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results" target="_blank">UPSC (Mains) - 2023 Result</a> </div> </div> <button type="button" rel="close">close</button> </div> </div> <header class="header"> <div class="wrapper"> <div class="logo"> <a href="https://www.drishtiias.com/"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/logo.png" alt="Drishti IAS"/> </a> </div> <div class="header-right"> <div class="upper-section"> <ul class="top-links"> <li class="link-home"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/">होम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/magazine" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#FBA113;">मासिक मैगज़ीन</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">इंटरव्यू गाइडेंस</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">ब्लॉग</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#14C3E5;">ऑनलाइन कोर्स</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f60000;">कक्षा कार्यक्रम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" class="note-btn-2" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f47c7c;">DLP</a> </li> <!-- <li class="link-home make-note" id="isLoginHindiNotes" style="display:none;"> <a href="javascript:;" class="note-btn-1">नोट्स बनाएँ</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="javascript:void(0)" class="notelink">नया नोट</a></li> <li><a href="javascript:;" class="allnotes">नोट्स की सूची</a></li> </ul> </div> </li> --> <!-- <li class="link-home make-note" id="isNotLoginHindiNotes"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="note-btn-1 popup">नोट्स बनाएँ</a> </li> --> <li class="link-login make-note" id="isLoginHindi" style="display:none;"> <a href="javascript:;">माय अकाउंट</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/profile">माय प्रोफाइल</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/bookmark">माय बुकमार्क्स</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/progress">माय प्रोग्रेस</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/mynotes">माय नोट्स</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz">माय क्विज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/changepassword">पासवर्ड बदलें</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/logout">लॉगआउट</a></li> </ul> </div> </li> <li class="link-login make-note" id="isNotLoginHindiLogin"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="popup">लॉग इन</a> </li> <li class="link-register" id="isNotLoginHindiRegister"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/register" class="popup">रजिस्टर</a> </li> </ul> <div class="language"> <span>भाषा:</span> <a href="https://www.drishtiias.com/eng/"><span>EN</span></a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="active" ><span>हिंदी</span></a> </div> <div class="search"> <a href="javascript:;">खोजें</a> </div> <div class="rss-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/rss.rss" target="_blank">आरएसएस फीड</a> </div> <div class="cart-link"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">Cart</a> </div> <div class="classroom-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program" target="_blank">Classroom</a> </div> </div> </div> <nav class="nav"> <button><span>मेनू</span></button> <div class="overlay"></div> <div id="menu"> <ul> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>हमारे बारे में</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about_us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </li> <!-- <li> <a href="https://www.drishtiias.com/classroom-program/" target="_blank">कक्षा कार्यक्रम</a> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>सिविल सेवा परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a> </li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release-upsc-notification" class="toggle">परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>प्रारंभिक परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Prelims Special</a> <ul> <!--satyam--> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2024">PT Sprint 2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2023">PT Sprint 2023</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/path-to-prelims">Path To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint">PT Sprint 2022</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads">सीसैट</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/" target="_blank">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>मुख्य परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">मेन्स स्पेशल</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon-2023">मेन्स मैराथन 2023</a></li> <!-- satyam --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon">मेन्स मैराथन 2022</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Be Mains Ready</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">2021</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2020">2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2021" target="_blank">2019</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics" class="toggle">एथिक्स</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics/engage-in-ethics">इंगेज इन एथिक्स</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <!-- <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> <!-- </ul> </li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle"><span>प्रैक्टिस टेस्ट</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/path-to-prelims-quiz" >Path to prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/ca-quiz-consolidation" >मासिक करेंट अफेयर्स संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims" >60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/pcs-quiz" >PCS Quiz</a></li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs" class="toggle"><span>पी.सी.एस.</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>टेस्ट सीरीज़</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">बी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/bpsc-mains-test-series-2022">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ 2022-हिंदी साहित्य (वैकल्पिक विषय)</a></li> <!-- <li><a href="javascript:;">मेन्स टेस्ट सीरीज़ - </a> <ul> <li><a href="javascript:;">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">हिंदी साहित्य </a></li> </ul> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.पी.सी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">आर.ए.एस/आर.टी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-prelims-testseries">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एम.पी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एच.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-mains-test-series" style="pointer-events: none">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">अन्य प्रतियोगी परीक्षाएँ</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/capf-test-series">सी.ए.पी.एफ़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/coming-soon" style="pointer-events: none">ई.पी.एफ़.ओ</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>करेंट अफेयर्स</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सब्सक्राइब करें</a></li> --> </ul> </li> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 800px) { .extra_left{ left:0px!important; } } </style> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>दृष्टि स्पेशल्स</span></a> <ul> <!-- satyam --> <!-- Added New Page 30-03-2023 --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/inspirational-icons">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-personalities">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व/गौरवशाली व्यक्तित्व</a></li> --> <!-- end --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav2023">संभव-2023</a></li> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle">संभव</a> <ul class="extra_left"> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">2024</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">2023</a> </li> </ul> </li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li> <!-- <a href="javascript:;" class="toggle"><span>फ्री डाउनलोड्स</span></a> --> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>डाउनलोड्स</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" class="toggle"><span>वीडियो सेक्शन</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> --> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="fullmenu"><span>और देखें</span></a> </li> <div class="field-button storelink-mobile"> <a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> <div class="new_over"></div> </div> </nav> </div> </header> <div class="megamenu"> <button type="button" class="close-btn"><span>close</span></button> <div class="english-menu"> <div class="menulist"> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/from-the-editors-desk">संपादक की कलम से</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/how-to-use-the-new-website">नई वेबसाइट का लाभ कैसे उठाए?</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog/">ब्लॉग</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">पी.सी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/interview">इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/tips-for-beginners">बिगनर्स के लिये सुझाव</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>एचीवर्स कॉर्नर</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-copy">टॉपर्स कॉपी</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/toppers-interview" >टॉपर्स इंटरव्यू</a> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>हमारे बारे में</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <ul><li><a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/"><span>कक्षा कार्यक्रम</span></a></li></ul> </div> <div class="menulist"> <h3>प्रारंभिक परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>मुख्य परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>पी.सी.एस.</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>टेस्ट सीरीज़</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series" target="_blank">UPSC प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series" target="_blank">UPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/" target="_blank">UPPCS प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/" target="_blank">UPPCS मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/" target="_blank">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ - हिंदी साहित्य</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>करेंट अफेयर्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सबस्क्राइब करें</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>दृष्टि स्पेशल्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>डाउनलोड्स</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a></li> --> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>वीडियो सेक्शन</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>सिविल सेवा परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview" >इंटरव्यू</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release" >परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> <div class="field-button storelink-desktop"> <p style="margin:5px 0 25px"> </p><a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> </div> </div> </div> <!-- --> <style> marquee { width: 100%; font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 7px; font-size: 18px; border-top: 5px solid transparent; border-bottom: 5px solid transparent; position: relative; } marquee::before, marquee::after { content: ""; position: absolute; left: 0; width: 100%; height: 5px; background: linear-gradient(to right, red, orange, yellow, green, blue, indigo, violet, red); animation: runningColors 10s linear infinite; } marquee::before { top: 0; } marquee::after { bottom: 0; } @keyframes runningColors { 0% { background-position: 0 0; } 100% { background-position: 100vw 0; } } </style> <!-- <br> <a href="tel:8750187501" target="_blank" style="color: #470188;"> <marquee style="width: 100%; /* font-family: 'Poppins'; */ font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 13px; font-size: 18px;" onmouseover="this.stop();" onmouseout="this.start();" direction="left" behavior="scroll" scrollamount="6"> इस होली के अवसर पर पाएँ हमारे सभी ऑनलाइन/पेनड्राइव कोर्सेज़, टेस्ट सीरीज़, बुक्स एवं डीएलपी पर 50% तक की भारी छूट |<a href="tel:8750187501" style="color:#470188"> कॉल करे: 8750187501</a> </marquee></a> --> <section class="error"> <div class="error--block"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/error.png" alt="" width="704" height="377"/> <p>We can’t seem to find the page what you are looking for!</p> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="btn-gradient">Go To Home</a> </div> </section> <!-- desktop start --> <!-- <script src="https://ajax.googleapis.com/ajax/libs/jquery/3.6.4/jquery.min.js"></script> --> <script src="https://unpkg.com/sweetalert/dist/sweetalert.min.js"></script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> <style> .nb-form { position: fixed; z-index: 9999; width: 300px; background: #FFF; right: 110px; bottom: 60px; transition: all .6s cubic-bezier(.22, .67, .43, 1.22) .1s; border-radius: 10px 10px 0 0; box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba(0,0,0,0.14),0 1px 5px 0 rgba(0,0,0,0.12),0 3px 1px -2px rgba(0,0,0,0.2); } .nb-form .user-icon { position: absolute; top: -115px; z-index: 99999; right: 0px; display: block; width: 80px; left: 230px; margin: 27px auto 33px; } .nb-form .title { background: #ffffff; filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); font-size: 16px !important; padding: 1px 10px 30px !important; color: #fff !important; border-radius: 10px 10px 0 0; } .nb-form p { font-size: 13px; margin: 0; padding: 15px; color: #666; } .nb-form p.message { margin-left: 7px; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 1px; } .nb-form input, .nb-form select { font-family: Tahoma, Geneva, sans-serif; font-size: 12px; width: 254px; max-width: 254px; margin-bottom: 10px; margin-left: 7px; padding: 6px; border: none; border-radius: 4px; color: #000; border-bottom: 1px solid #f0f0f0; } .nb-form input:focus, .nb-form select:focus { outline: none; box-shadow: none; } .nb-form input[type='submit'] { display: block; width: 120px; margin: 0 auto; padding: 0 20px; height: 40px; line-height: 40px; border-radius: 20px; cursor: pointer; transition: all .4s ease; color: #fff !important; border: none; margin-top: 15px; } .nb-form input[type='submit']:hover { box-shadow: 0 3px 3px 0 rgba(0,0,0,0.07),0 1px 7px 0 rgba(0,0,0,0.02),0 3px 1px -1px rgba(0,0,0,0.1); } .nb-form ::-webkit-input-placeholder { color: #000; } .nb-form ::-moz-placeholder{ color: #000; } .nb-form :-ms-input-placeholder { color: #000; } .nb-form :-moz-placeholder { color: #000; } .nb-form input[type='submit'] { background: #ed4757; background: -moz-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -webkit-gradient(linear, left left, left right, color-stop(0%, #ed4757), color-stop(100%, #dd4c76)); background: -webkit-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -o-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -ms-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: linear-gradient(to right, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); } @media screen and (max-width: 676px) { .nb-form .user-icon { top: -185px; } .open-button { bottom: 42px !important; right: 42px !important; height:80px; width:80px; z-index: 55000; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 15px !important; } .nb-form .message { display: none; } .nb-form form { padding-top: 15px; } .nb-form{ right: 50%; bottom: 65px; left: 50%; transform: translateX(-50%); } .nb-form.open { bottom: 0; } } /* Button used to open the chat form - fixed at the bottom of the page */ .open-button { /* background-color: #555; */ color: white; /* padding: 16px 20px; */ border: none; cursor: pointer; /* opacity: 0.8; */ position: fixed; bottom: 22px; right: 110px; z-index: 55000; /* width: 280px; */ height:80px; width:80px; } /* The popup chat - hidden by default */ .chat-popup { display: none; position: fixed; bottom: 0; right: 15px; border: 3px solid #f1f1f1; z-index: 9; } /* Add styles to the form container */ /* .form-container { max-width: 300px; padding: 10px; background-color: white; } */ /* Set a style for the submit/send button */ .form-container .btn { color: white; padding: 16px 20px; border: none; cursor: pointer; width: 100%; margin-bottom:10px; opacity: 0.8; } /* Add a red background color to the cancel button */ .form-container .cancel { background-color: red; } /* Add some hover effects to buttons */ .form-container .btn:hover, .open-button:hover { opacity: 1; } </style> <!-- desktop end --> <div id="formcontainer"> <img class="open-button" onclick="openForm()" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1693312353_thumbnail_contact%20us%20opt1.png" alt="" class="user-icon"> <div class="chat-popup" id="myForm"> <div class="container sat"> <div class="row"> <div class="nb-form"> <img src="https://i.ibb.co/H2tV78k/istockphoto-1214857021-612x612-removebg-preview.png" alt="close" border="1" style="height:35px; width:35px; float:right; cursor:pointer;" onclick="closeForm()"> <form id="leadsform" method="POST"> <input type="text" name="FirstName" placeholder="First Name:" required> <input type="text" name="LastName" placeholder="Last Name:" required> <input type="email" name="EmailAddress" placeholder="Email:" required> <input type="number" name="Phone" placeholder="Phone:" required> <select class="medium" name="mx_Custom_4"> <option value="">Language:</option> <option value="Hindi">Hindi</option> <option value="English">English</option> </select> <select class="Interested" name="mx_Custom_5"> <option value="I am Interested in">I am interested in:</option> <option value="UPSC">UPSC</option> <option value="State PCS">State PCS</option> <option value="Optional Subjects">Optional Subjects</option> <option value="Teaching Exams">Teaching Exams</option> <option value="Others">Others</option> </select> <input type="hidden" name="utm_medium" value=> <input type="hidden" name="utm_campaign" value=> <input type="hidden" name="utm_content" value=> <input type="hidden" name="utm_source" value=""> <input type="hidden" name="ActivityNote" value="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0"> <center> <div class="g-recaptcha" data-sitekey="6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT"></div> </center> <input type="submit" value="Send message" class="btn"> </form> </div> </div> </div> </div> </div> <script> function openForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 0; form.style.display = "block"; // Gradually increase opacity to 1 var fadeInInterval = setInterval(function () { if (opacity >= 1) { clearInterval(fadeInInterval); } else { opacity += 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 20); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Add click event listener to document to close form when clicking outside document.addEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 1; // Gradually decrease opacity to 0 var fadeOutInterval = setInterval(function () { if (opacity <= 0) { clearInterval(fadeOutInterval); form.style.display = "none"; } else { opacity -= 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 50); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Remove the click event listener when closing the form document.removeEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeFormOnClickOutside(event) { var form = document.getElementById("formcontainer"); if (!form.contains(event.target)) { closeForm(); } } </script> <script> $(document).ready(function () { $("#leadsform").on("submit", function (event) { event.preventDefault(); // Validate reCAPTCHA // let captchaResponse = grecaptcha.getResponse(); // if (captchaResponse === '') { // swal({ // title: "Error!", // text: "Captcha not verified. Please try again!", // icon: "error", // button: "OK", // }); // return; // } var CaptchaCallback = function(){ $('.g-recaptcha').each(function(){ grecaptcha.render(this,{'sitekey' : '6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT'}); }) }; let formData = $(this).serialize(); // Append the reCAPTCHA response to the form data // formData += '&g-recaptcha-response=' + CaptchaCallback; // console.log(CaptchaCallback()); // return; $.ajax({ url: '/leadsform', method: 'POST', data: formData, dataType: 'json', success: function (response) { if (response.message) { swal({ title: "Success!", text: response.message, icon: "success", button: "OK", }); // Reload the page after 2 seconds setTimeout(function () { location.reload(); }, 1000); } else if (response.error) { swal({ title: "Error!", text: response.error, icon: "error", button: "OK", }); } else if (response.errors) { let errorMessage = ''; $.each(response.errors, function (field, message) { errorMessage += field + ': ' + message + '\n'; }); swal({ title: "Error!", text: errorMessage, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } }, error: function (error) { // console.log(error); if (error.responseJSON && error.responseJSON.message) { swal({ title: "Error!", text: error.responseJSON.message, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } } }); }); }); </script> <section class="section-newsletter-alerts"> <div class="wrapper"> <div class="newsletter"> <div class="label-news">न्यूज़लेटर सदस्यता</div> <div class="form-newsletter"> <form action="" method="post" id="newsletterfrm"> <div class="field"> <input type="text" name="txtnname" id="txtnname" class="form-field" placeholder="नाम"> </div> <div class="field"> <input type="email" name="txtnemail" id="txtnemail" class="form-field" placeholder="ईमेल"> </div> <div class="field-button" style="position:relative;"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> <span class="loader"></span> </div> <span id="nmsg"></span> </form> </div> </div> <div class="sms-alert"> <div class="label-alert">एसएमएस अलर्ट</div> <div class="form-sms"> <form action="" method="post" id="smsalertfrm"> <div class="field"> <input type="tel" name="txtnmobile" id="txtnmobile" class="form-field" placeholder="मोबाइल नंबर"> </div> <div class="field-button"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> </div> <span id="nmmsg"></span> </form> </div> </div> </div> </section> <!-- <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer-container"> <div class="col-about-us"> <h4>हमारे बारे में</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" target="_blank">'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन का परिचय</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" target="_blank">दृष्टि मीडिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" target="_blank">प्रबंध निदेशक</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" target="_blank">इंफ्रास्ट्रक्चर</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" target="_blank">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcslogin" class="note-btn-1 popup">UPPCS Content</a> </ul> </div> <div class="col-connect"> <h4>हमसे जुड़ें</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/contact" target="_blank">संपर्क करें </a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/feedback" class="popup">आपकी प्रतिक्रिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers" target="_blank">करियर</a> </li> </ul> </div> <div class="col-reach-us"> <h4>हमसे संपर्क करें</h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>641, पहली मंजिल, डॉ. मुखर्जी नगर,<br> सिग्नेचर व्यू अपार्टमेंट के सामने ,<br> नई दिल्ली - 110009</p> </div> <div class="col-reach-us"> <h4> </h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>सिविल लाइन्स, प्रयागराज (इलाहाबाद),<br> उत्तर प्रदेश - 211001,<br> फोन नंबर - 8448485518, 8750187501</p> </div> <div class="col-social"> <ul> <li> <a href="https://www.instagram.com/drishtiiasenglish/?utm_medium=copy_link" target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:35px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.linkedin.com/company/drishti-ias" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.facebook.com/drishtithevisionfoundation" target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:35px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://twitter.com/drishtiias" target="_blank"> <i style="color:#00acee!important;font-size:35px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://t.me/drishtiiashindiofficial" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.youtube.com/channel/UCzLqOSZPtUKrmSEnlH4LAvw?sub_confirmation=1" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:35px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> </ul> <div class="phone"> <a href="tel:1800-121-6260">1800-121-6260</a> / <a href="tel:011-47532596">011-47532596</a> </div> <div class="app-links"> <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.drishti.academy.app&hl=en_IN" target="_blank"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-google.png" alt=""/> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-ios.png" alt=""/> </a> </div> </div> </div> </div> <div class="copyright"> <div class="wrapper"> कॉपीराइट © 2018-2024 'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन, इंडिया | सर्वाधिकार सुरक्षित | <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank">गोपनीयता नीति</a> </div> </div> </footer> --> <style media="screen"> footer{ /* background: #fff url('https://www.drishtiias.com/coaching/img/footer-img.png') no-repeat; background-size: cover; */ background-color: black!important; } .footer-container [class*="col-"].col-connect{ width:274px; } .footer_logo{ width: 10%; margin-bottom: 2%; /* border: 1px solid red; */ padding: 1%; border-radius: 10px; background-color: #ffffff; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 5%; } .social-box{ -webkit-font-smoothing: antialiased; -webkit-text-size-adjust: 100%; color: #222; text-align: center; outline: none!important; -webkit-box-sizing: border-box; margin: 0; padding: 0; border: 0; font: inherit; vertical-align: baseline; } .col-connect > ul > li { color:#ffffff; } .copyright > .wrapper{ color:#ffffff; } @media only screen and (max-width: 800px) { .footer_logo{ width: 30%; text-align: center; margin-bottom: 10%; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 0%; } } </style> <!-- <link rel="stylesheet" href="https://www.drishtiias.com/coaching/css/style.css"> --> <link href='https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto' rel='stylesheet'> <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer_logo_div"> <img class="footer_logo" src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/drishti_logo_new.png" alt=""> </div> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Reach Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 12, Main AB Road, Bhawar Kuan, Indore, Madhya Pradesh, 452007 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 641, 1<sup>st</sup> Floor, Mukherjee Nagar, Delhi-110009 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 21, Pusa Rd, WEA, Karol Bagh, Delhi-110005 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 13/15, Tashkent Marg, Civil Lines, Prayagraj, UP-211001 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> Harsh Tower 2, 45 45A, Tonk Rd, Jaipur, Rajasthan-302015 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 47/CC, Burlington Arcade Mall, Burlington Chauraha, Vidhan Sabha Marg, Lucknow, Uttar Pradesh-226001 </li> </ul> </div> <div class="col-connect margin-left-only-desktop"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Top Searches</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-building" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hin/classroom-program">Classroom Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/estore">Books & Magazines</a> </li> <li> <i class="fa fa-edit" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course/prelims-mains-test-series">Test Series</a> </li> <li> <i class="fa fa-desktop" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/eng/online-course">Online Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">State PCS</a> </li> <li> <i class="fa fa fa-rupee" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <i class="fa fa-graduation-cap" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:-1%"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers">Careers</a> </li> </ul> </div> <!-- <div class="col-reach-us"> --> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Connect With Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="mailto:help@groupdrishti.in">help@groupdrishti.in</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8010440440">English : +91 8010440440</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8750187501">Hindi : +91 8750187501</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a target="_blank" href="https://www.drishtiias.com/press-releases/02-03-2023">Press Releases</a> </li> </ul> </div> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 767px) { .col-social ul li { padding: 0 2px; margin-bottom: 5px; } } </style> <div class="col-social" style="padding-top:0px;"> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;">Hindi Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WhatsApp-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;"><br>English Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/FB-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS-Eng " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS-Info " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS-Eng" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WA-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <style media="screen"> /* Flexbox container for row alignment */ .app-links { display: flex; justify-content: space-between; /* Align items with space between them */ align-items: center; /* Vertically center items */ flex-wrap: wrap; /* Allow items to wrap to the next row on smaller screens */ } /* Style for the links */ .comin-soon { text-decoration: none; /* Remove underlines from links */ flex: 1; /* Distribute available space equally among items */ max-width: 33%; /* Maximum width for each item (adjust as needed) */ padding: 10px; /* Add some spacing around the items */ } .col-social .app-links { position: absolute; right: -185px; bottom: -57px; } /* Media query for responsiveness on smaller screens (adjust breakpoint as needed) */ @media screen and (max-width: 768px) { .app-links { flex-direction: column; /* Stack items vertically on smaller screens */ align-items: flex-start; /* Align items to the left */ } .col-social .app-links { position: relative; right: auto; bottom: -5px; margin-top: 23px; } .col-social .app-links a { margin-left: 0px; } .comin-soon { max-width: 100%; /* Full width for each item on smaller screens */ margin-bottom: 10px; /* Add spacing between items */ } } </style> <div class="app-links"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-google.png" alt=""> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-ios.png" alt=""> </a> <br> <a href="https://dla.drishtiias.com/windows/" target="_blank"> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1695876320_new%20windows%20logo.png" alt="" style='width:100%;height:50px;'> </a> </div> </div> </div> </div> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px) { .col-connect ul{ display: contents; } } </style> <div class="copyright"> <div class="wrapper" style="text-align:left"> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;"> Copyright © 2018-2024 Drishti The Vision Foundation, India. All rights reserved </h5> <br> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Privacy Policy </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/terms-and-conditions-1" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Terms and Conditions </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/cancellation-refund-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Cancellation/Refund Policy </a> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> <br><br><br><br> </footer> <!-- This pop up will see only once for one machine/user --> <!-- <img id="myImg" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1672232528_63ac3ac8b1e1f_Newyear-Popup-Web.png" alt="Snow" style="width:100%;max-width:300px;display:none"> <div id="myModal_recent" class="modal"> <span class="close" id="popclose">×</span> <img class="modal-content" id="img01"> </div> <!-- To display the popup in the middle(vertically) in mobile phone --> <!-- <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content{ margin-top: 20%; } } </style> --> <script> // function getCookie(name) { // var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); // return match ? match[1] : null; // } // // if(getCookie('isPopupDisplayed_recent_hindi_sat')!=1){ // $(document).ready(function(){ // document.cookie = "isPopupDisplayed_recent_eng_3=1"; // var m = new Date(); // var current_time = m.getUTCDate() +"/"+ (m.getUTCMonth()+1) +"/"+ m.getUTCFullYear() + " " + m.getUTCHours() + ":" + m.getUTCMinutes() + ":" + m.getUTCSeconds(); // datetimeEnd = '07/01/2023 05:00:00'; // if(Date.parse(current_time) < Date.parse(datetimeEnd)){ // $('#myModal_recent').css('display','block'); // } // $('#img01').attr('src',$('#myImg').attr('src')); // $('#img01').attr('style','cursor:pointer'); // }); // $('#img01').on('click',function(e){ // window.location="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course"; // }); // // $('#popclose').on('click',function(e){ // $('#myModal_recent').css('display','none'); // }); // } // // Added this - if user click on anywhere outside popup - modal/popup will be gone // $('body').click(function(e) { // $('#myModal_recent').hide(); // }); </script> <!-- For bottom side fix button in mobile --> <div class="fixedButton_hand mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn_hand"> <font size="2px">Share Page</font> <i style="color:white;font-size:15px;" class="fa fa-hand-o-down" aria-hidden="true"></i> </div> </div> <a href="https://telegram.me/share/url?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tg mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> <a href="https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_fb mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook"></i> </div> </a> <a href="https://twitter.com/intent/tweet?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tw mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <!-- <i style="color:#00acee!important;font-size:25px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 5px;"> </div> </a> <a href="https://www.linkedin.com/shareArticle?mini=true&url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&title=&summary=Drishti IAS Hindi!&source=" target="_blank" class="fixedButton_ln mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_wp mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> <div class="popup-box search-popup"> <div class="search-popup--box"> <form method="post" action="https://www.drishtiias.com/hindi/search" name="searchfrm" id="searchfrm"> <input type="text" placeholder="अपना सर्च कीवर्ड टाईप करें:" name="search" id="search"> <button type="submit">खोजें</button> </form> <button type="submit" class="btn-close" rel="close-popup">Close</button> </div> </div> <script> $('#searchfrm').submit(function(e){ var search=$('#search').val(); location='https://www.drishtiias.com/hindi/search/'+search; e.preventDefault(); }); $(document).ready(function(){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 1100, innerHeight: 530}); if(screen.width < 1199){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 800, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 801){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 300, innerHeight: 350}); } $('.youtube').colorbox({ iframe:true, innerWidth:640, innerHeight:390 }); if(screen.width < 768){ $('.youtube').colorbox({innerWidth:280, innerHeight:177}); } }); </script> <script type="text/javascript"> $('.learning-program .subheading').click(function(){ $(this).next().slideToggle(); $(this).toggleClass('open'); }); // Added the code - If user click on anywhere outside the popup - then it should be closed as asked | 01-Oct-21 $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// </script> <!-- Floating Social Media bar Starts --> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <div class="float-sm"> <!-- Removed class sur-move --> <!-- Removed ondragover="allowDrop(event)" ondrag="dragging(event)" ondrop="drop(event)" --> <!-- Removed draggable="true" --> <!-- onclick="show_social_float_icons();" --> <div id="float-plus" style="cursor:pointer;" class="fl-fl float-plus"> <!-- <i style="color:red;" class="fa fa-plus fa-social"></i> --> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1637393581_social-media-expand.png"> </div> <div style="cursor:pointer;" onclick="remove_social_float_icons();"class="fl-fl float-cross"> <i style="color:red" class="fa fa-close fa-social"></i> </div> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-fb"> <i style="color:#4267B2" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-tw"> <!-- <i style="color:#00acee!important;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 8px;"> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-rs"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-ig"> <i style="color:#cd486b!important;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-pn"> <i style="color:red!important;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </div> </a> <!-- <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-wp"> <i style="color:#25D366!important;"class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> --> <a href=" https://drishti.xyz/Telegram-IAS " target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-tg"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> </div> <script> // For desktop - DRAGGABLE $('.float-plus').draggable(); $(".float-plus").css("position", "fixed"); $('.float-plus').click(function(){ show_social_float_icons(); }) var box = document.getElementById('float-plus'); $('.float-plus').mousedown(function(){ box.style.transition = "all 0s ease 0s"; }); $('.float-plus').mouseup(function(){ box.style.transition = "all 1s ease 0s"; var screen_width = screen.width; var screen_width = parseInt(screen_width, 10) var current_location = box.style.left; var current_location = parseInt(current_location, 10) var screen_middle = (screen_width/2); var xx = (screen_width*0.04); var x = (screen_width*0.009); if(current_location > screen_middle){ box.style.left = (screen_width-xx) + 'px'; } else { box.style.left = x + 'px'; } }); // For MOBILE TOUCH - DRAGGABLE var box = document.getElementById('float-plus'); box.addEventListener('touchstart', function(e) { // Nothing for now! }); box.addEventListener('touchmove', function(e) { box.style.transform = "translate(-50%, -50%)"; var touchLocation = e.targetTouches[0]; box.style.left = (touchLocation.pageX-window.scrollX) + 'px'; box.style.top = (touchLocation.pageY-window.scrollY) + 'px'; e.preventDefault(); }); box.addEventListener('touchend', function(e) { // Nothing for now! }); </script> <script> function remove_social_float_icons() { $(".float-fb").animate({ top: "-=8%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).hide("slow"); },500); $(".float-tw").animate({ top: "-=16%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).hide("slow"); },500); $(".float-rs").animate({ top: "-=24%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).hide("slow"); },500); $(".float-ig").animate({ top: "-=32%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).hide("slow"); },500); $(".float-pn").animate({ top: "-=40%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).hide("slow"); },500); $(".float-wp").animate({ top: "-=48%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).hide("slow"); },500); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "-=56%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).hide("slow"); },500); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).hide("slow"); },500); setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).show("slow"); },500); sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "1"); } function show_social_float_icons(){ setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).hide("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).show("slow"); },10); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).show("slow"); },10); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).show("slow"); },10); $(".float-fb").animate({ top: "+=8%", }, 500 ); $(".float-tw").animate({ top: "+=16%", }, 600 ); $(".float-rs").animate({ top: "+=24%", }, 700 ); $(".float-ig").animate({ top: "+=32%", }, 800 ); $(".float-pn").animate({ top: "+=40%", }, 900 ); $(".float-wp").animate({ top: "+=48%", }, 1000 ); if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "+=56%", }, 1000 ); } sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "0"); } $(document).ready(function(){ var value = sessionStorage.getItem("remove_social_icons"); if(value == '1'){ remove_social_float_icons(); } }); </script> <!-- Floating Social Media bar Ends --> <style> @media only screen and (max-width: 700px) { .float-sm { display:none; } .fl-fl { width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-social{ padding: 5px 0!important; } .float-plus{ /* Prev 30 px and 30px */ width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-plus{ padding: 5px 0!important; /* Prev 6 px and 10px */ /* font-size:20px!important; */ } } @media only screen and (min-width: 700px) { .float-tg{ display:none; } } /* Floating Social Media Bar Style Starts Here */ .float-plus{ display: none; } .float-sm { display:; text-align:center; margin-left: 10px; } .fl-fl { background: #dcdcdc; text-transform: uppercase; letter-spacing: 3px; padding: 4px; width: 50px; height: 50px; position: fixed; /* right: 50px; */ z-index: 1000; font: normal normal 10px Arial; -webkit-transition: all .25s ease; -moz-transition: all .25s ease; -ms-transition: all .25s ease; -o-transition: all .25s ease; transition: all .25s ease; opacity: 0.9; transition: transform .2s; border-radius:10px; } .fa-social { font-size: 20px; color: #fff; padding: 10px 0; /* width: 40px; */ /* margin-left: 8px; */ } .fl-fl:hover { right: 100; opacity: 1; transform: scale(1.15); } .fl-fl a { color: #fff !important; text-decoration: none; text-align: center; line-height: 43px!important; vertical-align: top!important; } .float-plus { top: 22%; } .float-cross { top: 22%; } .float-fb { top: 30%; } .float-tw { top: 38%; } .float-rs { top: 46%; } .float-ig { top: 54%; } .float-pn { top: 62%; } .float-wp { top: 70%; } .float-tg { top: 78%; } /* Floating Social Media Bar Style Ends Here */ </style> <script> // function to close the popup function closePopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "none"; } // function to open the popup function openPopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "block"; } // Added the code - If user click on anywhere outside the popup $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); $('#popclose').on('click',function(e){ $('#myModal').css('display','none'); }); // automatically open the popup on page load window.onload = openPopup; </script> <style> /* CSS for the popup */ .modals { display: none; position: fixed; z-index: 1000; padding-top: 10%; left: 0; top: 0; width: 100%; height: 100%; overflow: auto; background-color: rgb(0,0,0); background-color: rgba(0,0,0,0.8); box-shadow: 0px 0px 10px 0px rgba(0,0,0,0.5); transition: transform 0.3s ease-in-out; } /* The Close Button */ .close { color: white; float: right; font-size: 28px; font-weight: bold; cursor: pointer; } .close:hover, .close:focus { color: #000; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* The Image */ .modal-content_updated { border-radius: 5px; margin: auto; display: block; max-width: 450px !important ; max-width: 90%; } @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content_updated{ margin-top: 35%; } } </style> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/slick.min.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/nav.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.colorbox.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/custom.js"></script> <script> var regex = /^([a-zA-Z0-9_.+-])+\@(([a-zA-Z0-9-])+\.)+([a-zA-Z0-9]{2,4})+$/; var phonex = /^([0-9 ])+$/; $('#newsletterfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#txtnname').val(); var txtnemail=$('#txtnemail').val(); $('#nmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#txtnname').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnname').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnemail').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#newsletterfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/newsletterfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmsg').html('यह ई-मेल पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnname').val(''); $('#txtnemail').val(''); }else{ $('#nmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#smsalertfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnmobile=$('#txtnmobile').val(); $('#nmmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnmobile.trim()==''){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnmobile').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#smsalertfrm').serialize(); //$('#nmloader').show(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/smsalertfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmmsg').html('यह फोन नंबर पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmmsg').html('हमारे एसएमएस अलर्ट को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnmobile').val(''); }else{ $('#nmmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } //$('#nmloader').hide(); }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nmloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#subscriptionfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#name').val(); var txtnemail=$('#emailaddress').val(); var txtnmobile=$('#phone').val(); $('#contactmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#name').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#name').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#emailaddress').removeClass('input-error'); } if(txtnmobile.trim()==''){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#phone').removeClass('input-error'); } if($('#dailyupdates').prop("checked") == false && $('#examnewsletter').prop("checked") == false && $('#fullnewsletter').prop("checked") == false && $('#sms').prop("checked") == false) { $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('कोई भी ऑप्शन सेलेक्टेड नहीं है, कृपया कम से कम एक ऑप्शन सेलेक्ट करें।'); msg=false; } if(msg){ $('.loader').css('display','block'); var form=$('#subscriptionfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/subscription", data: form, success: function(data){ $('.loader').css('display','none'); if(data=='success'){ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').removeClass('error'); $('#contactmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद ! हम जल्द ही आपसे संपर्क करेंगे।'); $('#name').val(''); $('#emailaddress').val(''); $('#phone').val(''); }else{ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script type="text/javascript"> $('.allnotes').click(function(){ $('.fixbtn.notes').removeClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').toggleClass('open'); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.readmore',function(){ var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('#note_id').val(noteid); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/setnote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data){ tinymce.get("mynote").setContent(data); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.notelink').click(function(){ $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/removenote", success: function(data){ if(data=='removed'){ $('#note_id').val(''); tinymce.get("mynote").setContent(''); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').removeClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.removenote',function(e){ if(confirm('Are you sure want to remove note?')) { var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('.loader').css('display','block'); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/deletenote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data=='removed'){ $('.loader').css('display','none'); $('#note-list #'+noteid+',.notelist #'+noteid).css('display','none'); //window.location.reload(); }else{ $('.loader').css('display','none'); alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script> $("#commentfile").change(function(){ $("#file-name").text(this.files[0].name); }); </script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.fancybox.js"></script> <script> $(".iframe").fancybox(); $('.datepicker').datepicker(); $('.datepicker').datepicker("option","dateFormat","yy-mm-dd"); $('#startdate').val($('#hdstart').val()); $('#enddate').val($('#hdend').val()); $(document).ready(function(){ $('.list-toggle').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $(this).toggleClass('active'); $('.value').text(function(i, text){ return text === "Hide Menu" ? "Show Menu" : "Hide Menu"; }); }); $('aside button.close').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $('.list-toggle').toggleClass('active'); }); $('.fixbtn .btn').click(function(){ $('.fixbtn .btn').not(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); $(this).parents('.fixbtn').toggleClass('open'); }); $('.fixbtn a.close').click(function(){ $(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); }); $('.note-btn').click(function(){ $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }); $('.viewmore a').click(function(){ $('.hide').slideToggle('active'); $(this).text(function(i, text){ return text === "View More" ? "View Less" : "View More"; }); }); }); </script> <script> $(document).ready(function(){ if(screen.width < 768){ $('.box-toggle .box-slide p.subheading').click(function(){ $(this).toggleClass('open').next().slideToggle(); }); } }); </script> <script> $('#bookSession').on('click',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: { 'course': $('#bookSession').data('course') }, url: "https://www.drishtiias.com/hindi/book-online-session", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); } else { alert(obj.message); window.location.reload(); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); </script> <script> $('#requestACallBackFrm').on('submit',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: $('#requestACallBackFrm').serialize(), url: "https://www.drishtiias.com/hindi/request-a-call-back", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); document.getElementById('requestACallBackFrm').reset(); } else { alert(obj.message); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); function getCookie(name) { var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); return match ? match[1] : null; } if(getCookie('isLoginHindi')==1){ document.getElementById("isLoginHindi").style.display='inherit'; // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='inherit'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='None'; console.log('Loggedin user'); }else{ console.log('NOT Loggedin user'); // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isLoginHindi").style.display='None'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='inherit'; } console.log('TEDST'); </script> <script type="text/javascript"> $(".popup").colorbox({iframe: true, innerWidth: 790, innerHeight: 530}); if(screen.width < 980){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } $("#scroll-top").click(function(){ $('html, body').animate({ scrollTop: $(".header").offset().top }, 1000); }); $(window).scroll(function() { var scroll = $(window).scrollTop(); if (scroll >= 500) { $("#scroll-top").addClass("show"); } else { $("#scroll-top").removeClass("show"); } }); </script> <script> // $('.section-banner .wrapper > div').matchHeight(); $('.slider').slick({ autoplay: true, arrows: false, dots: true, autoplaySpeed:3000 }); $('.services-slider').slick({ arrows: true, slidesToShow: 3, slidesToScroll: 1, prevArrow: '<button type="button" class="slick-prev" title="Previous">Previous</button>', nextArrow: '<button type="button" class="slick-next" title="Next">Next</button>', responsive: [ { breakpoint: 1025, settings: { slidesToShow: 2 } } ] }); $('.loader1').css('display','none'); $('.horizontal-menu').css('visibility','visible'); $('.banner').css('visibility','visible'); $('.services-slider--mobile').slick({ autoplay: true, autoplaySpeed: 2000 }); /* $("#qa-form").steps({ headerTag: "h5", bodyTag: "section", transitionEffect: "slideLeft" });*/ $("#tagcloud a").tagcloud({ size: {start: 14, end: 22, unit: "px"}, color: {start: '#3498DB', end: '#46CFB0'} }); $(".popup-video").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); $(".feedback").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); if(screen.width < 980){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 170}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } </script> <script> function showarchive(year,month,day=null){ // alert('viewforum.php'); return; var url='https://www.drishtiias.com/hindi/archives'+'/'+year+'-'+month+'-'+day; location=url; //alert(url+'/archives/'+year+'/'+month+'/'+dat); } </script> <script id="dsq-count-scr" src="//drishtiias.disqus.com/count.js"></script> </body> </html> ' } $reasonPhrase = 'OK'header - [internal], line ?? Cake\Http\ResponseEmitter::emitStatusLine() - CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 148 Cake\Http\ResponseEmitter::emit() - CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 54 Cake\Http\Server::emit() - CORE/src/Http/Server.php, line 106 [main] - ROOT/webroot/index.php, line 58
Warning (2): Cannot modify header information - headers already sent by (output started at /var/www/drishtiias.com/public_html/hindi/vendor/cakephp/cakephp/src/Error/Debugger.php:850) [CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 177]Code Contextforeach ($values as $value) {
header(sprintf(
'%s: %s',
$response = object(Cake\Http\Response) { 'status' => (int) 200, 'contentType' => 'text/html', 'headers' => [ 'Content-Type' => [ [maximum depth reached] ] ], 'file' => null, 'fileRange' => [], 'cookies' => object(Cake\Http\Cookie\CookieCollection) {}, 'cacheDirectives' => [], 'body' => '<!DOCTYPE html> <html lang="en"> <head> <script async src="https://pagead2.googlesyndication.com/pagead/js/adsbygoogle.js?client=ca-pub-4105321775414527" crossorigin="anonymous"></script> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1"> <meta name="google-site-verification" content="T8BPOWVB3_clU2T2Wap2B9I4tEthojpBZYEgp2zW7Tk" /> <!-- <meta name="viewport" content="width=device-width, user-scalable=no, initial-scale=1.0, minimum-scale=1.0, maximum-scale=1.0" /> --> <link href="https://www.drishtiias.com/hindi/favicon.ico" type="image/x-icon" rel="icon"/> <!--[if ie]><meta content='IE=edge,chrome=1' http-equiv='X-UA-Compatible'/><![endif]--> <meta name="format-detection" content="telephone=no" /> <link rel="canonical" href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta name="robots" content="index,follow"> <meta name="keywords" content="" /> <meta name="description" content="" /> <meta property="og:type" content="article" /> <meta property="og:title" content="Not Found - Drishti IAS" /> <meta property="og:description" content="" /> <meta property="og:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg" /> <meta property="og:url" content="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php" /> <meta property="og:site_name" content="Drishti IAS" /> <meta name="twitter:title" content="Not Found - Drishti IAS"> <meta name="twitter:description" content=""> <meta name="twitter:image" content="https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/drishti-dual-logo.jpg"> <meta name="twitter:site" content="Drishti IAS"> <meta name="twitter:creator" content="Drishti IAS"> <meta name="facebook-domain-verification" content="sxa6keafeqv68530rmdvc3suj228cb" /> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style> .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 32.5%; } .statepcs .paper-menu a{ width:24.5%; } .statepcs .paper-menu.quiz a { width: 100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.quiz a:hover { width: 100%; background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:none; } .statepcs .submenu ul li { width: auto; display: inline-block; position: relative; margin: 0 0 10px; padding-right: 10px; padding-left: 0px; background: transparent; font-size: 18px; color: #000; line-height: 1.6; } .statepcs .submenu ul li a { color: #000; font-style: italic; font-size: 13px; background-color: #efc08c; border-radius: 4px; padding: 5px 8px; } .statepcs .submenu ul li a:hover { color: #000; } .statepcs .submenu ul { margin: -7px 0 20px; padding-left:0px; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a { width: 37px; height: 37px; display: inline-block; border: 1px solid #cfcfcf; margin-left: 5px; font-size: 0; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.next { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-right.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post a.prev { background: url(https://www.drishtiias.com/hindi/drishti/img/icons/icon-arrow-left.png) no-repeat center center; } .article-list .list-category article .btn-group .next-post { position: absolute; right: 30px; top: 11px; } .starRating{ margin-top: -13px; margin-bottom: 22px; } .starRating i{ font-size:11px; color:#000; } .checked { color: orange; font-size:14px; } .unchecked { color: #9e9e9e9e; font-size:14px; } @media all and (max-width:767px) { .statepcs .paper-menu.paper-submenu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu a.state-pcs-quiz { display:block; width:100%; background:linear-gradient(to right, #ed4757, #dd4c76); } .statepcs .paper-menu a:hover.state-pcs-quiz { background:linear-gradient(135deg, #27adb9 0%, #27b999 76%); } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a { width: 49%; margin-bottom:5px; } .statepcs .paper-menu.paper-submenu a:last-child { width: 100%; } .statepcs .paper-menu a{ width:49%; margin-bottom:5px; padding: 0 22px; } } </style> <title>Not Found - Drishti IAS </title> <script>(function(w,d,t,r,u){var f,n,i;w[u]=w[u]||[],f=function(){var o={ti:"17388975"};o.q=w[u],w[u]=new UET(o),w[u].push("pageLoad")},n=d.createElement(t),n.src=r,n.async=1,n.onload=n.onreadystatechange=function(){var s=this.readyState;s&&s!=="loaded"&&s!=="complete"||(f(),n.onload=n.onreadystatechange=null)},i=d.getElementsByTagName(t)[0],i.parentNode.insertBefore(n,i)})(window,document,"script","//bat.bing.com/bat.js","uetq");</script> <!-- Google Tag Manager --> <script>(function(w,d,s,l,i){w[l]=w[l]||[];w[l].push({'gtm.start': new Date().getTime(),event:'gtm.js'});var f=d.getElementsByTagName(s)[0], j=d.createElement(s),dl=l!='dataLayer'?'&l='+l:'';j.async=true;j.src= 'https://www.googletagmanager.com/gtm.js?id='+i+dl;f.parentNode.insertBefore(j,f); })(window,document,'script','dataLayer','GTM-N343FSV');</script> <!-- End Google Tag Manager --> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/main.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/custom.css"/> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/colorbox.css"/> <script>var SITEURL='https://www.drishtiias.com/hindi/';</script> <link rel="stylesheet" href="/hindi/interaction/drishti/css/fancybox.css"/> <link rel="stylesheet" href="//code.jquery.com/ui/1.12.1/themes/base/jquery-ui.css" > <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Noto+Sans:400,700" rel="stylesheet" > <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Eczar:400,500,600,700" rel="stylesheet" > <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.min.js"></script> <script src='https://www.google.com/recaptcha/api.js' ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/tinymce/js/tinymce/jquery.tinymce.min.js" ></script> <script src="https://www.drishtiias.com/hindi/webroot/admin/js/jquery.nicescroll.js" ></script> <script src="https://code.jquery.com/ui/1.12.1/jquery-ui.js" ></script> <script> $( function() { $("#accordion").accordion({ heightStyle: "content" }); //$( "#accordion" ).accordion(); } ); </script> <script type="text/javascript"> // $(function() { // $("#accordion").niceScroll({ cursorcolor:"#c8c7c7", cursorwidth: "8px", autohidemode: false }); // }); tinymce.init({ selector: 'textarea.ckeditor', height: 350, relative_urls: false, theme: 'modern', plugins: [ 'lists preview','searchreplace wordcount','table','paste textcolor textpattern' ], toolbar1: 'bold italic | undo redo | alignleft aligncenter alignright alignjustify | bullist numlist outdent indent | preview | fontsizeselect | forecolor | backcolor', image_advtab: true, fontsize_formats: '8px 10px 12px 14px 18px 24px 36px', content_css: [ '//fonts.googleapis.com/css?family=Lato:300,300i,400,400i', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/main.css', 'https://www.drishtiias.com/hindi//drishti/css/editor.css' ], paste_preprocess : function(pl, o) { o.content = strip_tags( o.content,'<p><br><br/><strong><b><ol><ul><h1><h2><h3><h4><h5><li><font>'); }, }); </script> <!-- Twitter universal website tag code --> <script> !function(e,t,n,s,u,a){e.twq||(s=e.twq=function(){s.exe?s.exe.apply(s,arguments):s.queue.push(arguments); },s.version='1.1',s.queue=[],u=t.createElement(n),u.async=!0,u.src='//static.ads-twitter.com/uwt.js', a=t.getElementsByTagName(n)[0],a.parentNode.insertBefore(u,a))}(window,document,'script'); // Insert Twitter Pixel ID and Standard Event data below twq('init','o140x'); twq('track','PageView'); </script> <!-- End Twitter universal website tag code --> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto:400,300,500,700,900" rel="stylesheet"> <!-- Begin Mailchimp Signup Form --> <link href="//cdn-images.mailchimp.com/embedcode/horizontal-slim-10_7.css" rel="stylesheet" type="text/css"> <style type="text/css"> #mc_embed_signup{background:#fff; clear:left; font:14px Helvetica,Arial,sans-serif; width:100%;} /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */ </style> <!-- <script type="text/javascript" src="//script.crazyegg.com/pages/scripts/0084/3729.js" async="async"></script> --> <!-- Facebook Pixel Code --> <script> !function(f,b,e,v,n,t,s) {if(f.fbq)return;n=f.fbq=function(){n.callMethod? n.callMethod.apply(n,arguments):n.queue.push(arguments)}; if(!f._fbq)f._fbq=n;n.push=n;n.loaded=!0;n.version='2.0'; n.queue=[];t=b.createElement(e);t.async=!0; t.src=v;s=b.getElementsByTagName(e)[0]; s.parentNode.insertBefore(t,s)}(window, document,'script', 'https://connect.facebook.net/en_US/fbevents.js'); fbq('init', '1121724864951499'); fbq('track', 'PageView'); </script> <noscript><img height="1" width="1" style="display:none" src="https://www.facebook.com/tr?id=1121724864951499&ev=PageView&noscript=1" /></noscript> <!-- End Facebook Pixel Code --> <style> #myImg { border-radius: 5px; cursor: pointer; transition: 0.3s; } #myImg:hover {opacity: 0.7;} /* The Modal (background) */ .modal { display: none; /* Hidden by default */ position: fixed; /* Stay in place */ z-index: 99; /* Sit on top */ padding-top: 100px; /* Location of the box */ left: 0; top: 0; width: 100%; /* Full width */ height: 100%; /* Full height */ overflow: auto; /* Enable scroll if needed */ background-color: rgb(0,0,0); /* Fallback color */ background-color: rgba(0,0,0,0.8); /* Black w/ opacity */ } /* Modal Content (image) */ .modal-content { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 600px; } /* Caption of Modal Image */ #caption { margin: auto; display: block; width: 80%; max-width: 700px; text-align: center; color: #ccc; padding: 10px 0; height: 150px; } /* Add Animation */ .modal-content, #caption { -webkit-animation-name: zoom; -webkit-animation-duration: 0.6s; animation-name: zoom; animation-duration: 0.6s; } @-webkit-keyframes zoom { from {-webkit-transform:scale(0)} to {-webkit-transform:scale(1)} } @keyframes zoom { from {transform:scale(0)} to {transform:scale(1)} } /* The Close Button */ .close { position: absolute; top: 15px; right: 35px; color: #f1f1f1; font-size: 40px; font-weight: bold; transition: 0.3s; } .close:hover, .close:focus { color: #bbb; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* 100% Image Width on Smaller Screens */ @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content { width: 90%; } } </style> <style> .part-register{ width: 45%; display: inline-block; text-align: center; vertical-align: top; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; } @media all and (max-width:767px) { .part-register{ width: 100%; } .online-pendrive-course.online-course .content-block .part-register .btn-block a.btn.red { margin-top:20px; line-height:1; margin:15px 0px 9px!important; } } </style> <!-- Google Analytics --> <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-44746876-3"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-44746876-3'); </script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> </head> <body> <!-- Google Tag Manager (noscript) --> <noscript><iframe src="https://www.googletagmanager.com/ns.html?id=GTM-N343FSV" height="0" width="0" style="display:none;visibility:hidden"></iframe></noscript> <!-- End Google Tag Manager (noscript) --> <div id="scroll-top"></div> <div class="mobile-bar"> <style media="screen"> .mobile-bar .fixed{ font-size: 11px !important; } </style> <div class="fixed"> <!-- <a href="tel:9654770770" target="_blank">दृष्टि आईएएस अब इंदौर में भी! अधिक जानकारी के लिये संपर्क करें |</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"> <i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> </a> --> <a href="tel:9654770770" target="_blank">इंदौर शाखा: IAS और MPPSC फाउंडेशन बैच-शुरुआत क्रमशः 6 मई और 13 मई</a> <a href="tel:9654770770" style="background-color:#fff;padding:5px;color:#2f2f2f;border-radius:4px;"><i class="fa fa-phone"> अभी कॉल करें </i> <!-- अभी रजिस्टर करें --> </a> </div> </div> <style media="screen"> .article-list .list-category article ol li .slide img { width: 100%; height: 100%; } .article-list .list-category article ol li .slide .content a { padding: 145px 25px 35px; display: block; position: relative; height: 100%; } </style> <div class="top-bar"> <div class="wrapper"> <div class="top-bar--heading"> <span>ध्यान दें:</span> </div> <div class="top-bar--anouncements"> <div class="anouncements-slider"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1713254864_UPSC%20results%202023.pdf" target="_blank">अंतिम परिणाम - सिविल सेवा परीक्षा 2023</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900973_IFoS2024-E.pdf" target="_blank">UPSC IFOS Notification - 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pdf/1707900791_CSP2024-E.pdf" target="_blank"> UPSC CSE Notification 2024</a><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results" target="_blank">UPSC (Mains) - 2023 Result</a> </div> </div> <button type="button" rel="close">close</button> </div> </div> <header class="header"> <div class="wrapper"> <div class="logo"> <a href="https://www.drishtiias.com/"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/logo.png" alt="Drishti IAS"/> </a> </div> <div class="header-right"> <div class="upper-section"> <ul class="top-links"> <li class="link-home"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/">होम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/magazine" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#FBA113;">मासिक मैगज़ीन</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">इंटरव्यू गाइडेंस</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#27B999;">ब्लॉग</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#14C3E5;">ऑनलाइन कोर्स</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f60000;">कक्षा कार्यक्रम</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" class="note-btn-2" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li class="link-home make-note"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" class="note-btn-2" target="_blank" style="background-color:#f47c7c;">DLP</a> </li> <!-- <li class="link-home make-note" id="isLoginHindiNotes" style="display:none;"> <a href="javascript:;" class="note-btn-1">नोट्स बनाएँ</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="javascript:void(0)" class="notelink">नया नोट</a></li> <li><a href="javascript:;" class="allnotes">नोट्स की सूची</a></li> </ul> </div> </li> --> <!-- <li class="link-home make-note" id="isNotLoginHindiNotes"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="note-btn-1 popup">नोट्स बनाएँ</a> </li> --> <li class="link-login make-note" id="isLoginHindi" style="display:none;"> <a href="javascript:;">माय अकाउंट</a> <div class="make-note-sec"> <ul class="make-note-sub"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/profile">माय प्रोफाइल</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/bookmark">माय बुकमार्क्स</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/progress">माय प्रोग्रेस</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/mynotes">माय नोट्स</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz">माय क्विज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/myaccount/changepassword">पासवर्ड बदलें</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/logout">लॉगआउट</a></li> </ul> </div> </li> <li class="link-login make-note" id="isNotLoginHindiLogin"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/login" class="popup">लॉग इन</a> </li> <li class="link-register" id="isNotLoginHindiRegister"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/register" class="popup">रजिस्टर</a> </li> </ul> <div class="language"> <span>भाषा:</span> <a href="https://www.drishtiias.com/eng/"><span>EN</span></a><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="active" ><span>हिंदी</span></a> </div> <div class="search"> <a href="javascript:;">खोजें</a> </div> <div class="rss-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/rss.rss" target="_blank">आरएसएस फीड</a> </div> <div class="cart-link"> <a href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">Cart</a> </div> <div class="classroom-link"> <a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program" target="_blank">Classroom</a> </div> </div> </div> <nav class="nav"> <button><span>मेनू</span></button> <div class="overlay"></div> <div id="menu"> <ul> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>हमारे बारे में</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about_us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </li> <!-- <li> <a href="https://www.drishtiias.com/classroom-program/" target="_blank">कक्षा कार्यक्रम</a> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>सिविल सेवा परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a> </li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release-upsc-notification" class="toggle">परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>प्रारंभिक परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Prelims Special</a> <ul> <!--satyam--> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2024">PT Sprint 2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint-2023">PT Sprint 2023</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/path-to-prelims">Path To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/pt-sprint">PT Sprint 2022</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads">सीसैट</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/" target="_blank">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>मुख्य परीक्षा</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">मेन्स स्पेशल</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">संभव-2024</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon-2023">मेन्स मैराथन 2023</a></li> <!-- satyam --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">संभव-2023</a></li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-marathon">मेन्स मैराथन 2022</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">Be Mains Ready</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">2021</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2020">2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-practice-question/2021" target="_blank">2019</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics" class="toggle">एथिक्स</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ethics/engage-in-ethics">इंगेज इन एथिक्स</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <!-- <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> <!-- </ul> </li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">इंटरव्यू</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview">इंटरव्यू रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview-guidance">इंटरव्यू गाइडेंस प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/upsc-results">यू.पी.एस.सी.- सी.एस.ई. परिणाम</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle"><span>प्रैक्टिस टेस्ट</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/path-to-prelims-quiz" >Path to prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/ca-quiz-consolidation" >मासिक करेंट अफेयर्स संग्रह</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims" >60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/pcs-quiz" >PCS Quiz</a></li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs" class="toggle"><span>पी.सी.एस.</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>टेस्ट सीरीज़</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">बी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/bpsc-mains-test-series-2022">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ 2022-हिंदी साहित्य (वैकल्पिक विषय)</a></li> <!-- <li><a href="javascript:;">मेन्स टेस्ट सीरीज़ - </a> <ul> <li><a href="javascript:;">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/">हिंदी साहित्य </a></li> </ul> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">यू.पी.पी.सी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">आर.ए.एस/आर.टी.एस</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-prelims-testseries">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ras-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एम.पी.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mppcs-mains-test-series/">मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एच.पी.एस.सी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-prelims-test-series">प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hpsc-mains-test-series" style="pointer-events: none">मेन्स टेस्ट सीरीज़</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">अन्य प्रतियोगी परीक्षाएँ</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/capf-test-series">सी.ए.पी.एफ़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/coming-soon" style="pointer-events: none">ई.पी.एफ़.ओ</a></li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>करेंट अफेयर्स</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-editorial-quiz-consolidation">मासिक एडिटोरियल क्विज़ संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सब्सक्राइब करें</a></li> --> </ul> </li> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 800px) { .extra_left{ left:0px!important; } } </style> <li> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>दृष्टि स्पेशल्स</span></a> <ul> <!-- satyam --> <!-- Added New Page 30-03-2023 --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/inspirational-icons">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-personalities">महत्त्वपूर्ण व्यक्तित्व/गौरवशाली व्यक्तित्व</a></li> --> <!-- end --> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav2023">संभव-2023</a></li> --> <li> <a href="javascript:;" class="toggle">संभव</a> <ul class="extra_left"> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2024">2024</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/sambhav-2023">2023</a> </li> </ul> </li> <!-- satyam end --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul class="extra_left"> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </li> <li> <!-- <a href="javascript:;" class="toggle"><span>फ्री डाउनलोड्स</span></a> --> <a href="javascript:;" class="toggle"><span>डाउनलोड्स</span></a> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" class="toggle"><span>वीडियो सेक्शन</span></a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> --> </ul> </li> <li> <a href="javascript:;" class="fullmenu"><span>और देखें</span></a> </li> <div class="field-button storelink-mobile"> <a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> <div class="new_over"></div> </div> </nav> </div> </header> <div class="megamenu"> <button type="button" class="close-btn"><span>close</span></button> <div class="english-menu"> <div class="menulist"> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/from-the-editors-desk">संपादक की कलम से</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/how-to-use-the-new-website">नई वेबसाइट का लाभ कैसे उठाए?</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/blog/">ब्लॉग</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">पी.सी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/interview">इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/tips-for-beginners">बिगनर्स के लिये सुझाव</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>एचीवर्स कॉर्नर</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-copy">टॉपर्स कॉपी</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/toppers-interview" >टॉपर्स इंटरव्यू</a> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>हमारे बारे में</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" >सामान्य परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-the-vision-institute-introduction" >'दृष्टि द विज़न' संस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-publications" >दृष्टि पब्लिकेशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/drishti-media-introduction" >दृष्टि मीडिया</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" >प्रबंध निदेशक</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" >इंफ्रास्ट्रक्चर</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <ul><li><a href="https://www.drishtiias.com/hin/classroom-program/"><span>कक्षा कार्यक्रम</span></a></li></ul> </div> <div class="menulist"> <h3>प्रारंभिक परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hindi/prelims-strategy" >रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis" >प्रिलिम्स विश्लेषण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-refresher-programme-2020">प्रिलिम्स रिफ्रेशर प्रोग्राम 2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-exam-model-paper" >मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz" class="toggle">प्रैक्टिस टेस्ट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/daily-editorial-test">डेली एडिटोरियल टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/60-steps-to-prelims">60 Steps To Prelims</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set" >डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/weekly-revision-mcqs" >साप्ताहिक रिवीज़न</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/ncert-books-quiz" >एन. सी. ई. आर. टी. टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/economic-survey" >आर्थिक सर्वेक्षण टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/prs-pib-quiz" >PRS & PIB</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/csat-quiz" >सीसैट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/catlist/general-studies-set" >सामान्य अध्ययन टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/yojana-kurukshetra-magzine-quiz" >योजना एवं कुरुक्षेत्र टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/down-to-earth-quiz" >डाउन टू अर्थ टेस्ट</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/science-reporter" >विज्ञान एवं प्रौद्योगिकी टेस्ट</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims/prelims-analysis-2018">2018 प्रारंभिक परीक्षा</a></li> --> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series">टेस्ट सीरीज़ के लिये नामांकन</a></li> <li><a href="http://testseries.drishtiias.in/">फ्री मॉक टेस्ट</a></li> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>मुख्य परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">पाठ्यक्रम & रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-syllabus">पाठ्यक्रम</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">रणनीति</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-practice-question" target="_blank">मेन्स प्रैक्टिस प्रश्न</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">एन. सी. ई. आर. टी.</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/ncert-practice-question/history/sindhu-vally-civilization">इतिहास</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">निबंध</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/fodder-for-essay">निबंध उपयोगी उद्धरण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay">टॉपर्स के निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/model-essays">मॉडल निबंध</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=16&sid=0e3c7ffc7a250caa32dcb7fb23b4cdd7" target="_blank">साप्ताहिक निबंध प्रतियोगिता</a></li> --> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year">वर्षवार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject">विषयानुसार</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/be-mains-ready-daily-answer-writing-program">Be Mains Ready</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-pendrive-courses/awake-mains-examination-2020">'AWAKE' : मुख्य परीक्षा-2020</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/upsc-mains-exam-model-papers">मॉडल पेपर</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series">ऑल इंडिया टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.एस.सी.)</a></li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series">मेन्स टेस्ट सीरीज़ (यू.पी.)</a></li> --> </ul> </li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>पी.सी.एस.</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/bihar">बिहार</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/chhatisgarh">छत्तीसगढ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/rajasthan">राजस्थान</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttar-pradesh">उत्तर प्रदेश</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/haryana">हरियाणा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/jharkhand">झारखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/uttarakhand">उत्तराखंड</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs/25-04-2024/madhya-pradesh">मध्य प्रदेश</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>टेस्ट सीरीज़</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-test-series" target="_blank">UPSC प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains-test-series" target="_blank">UPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcs-prelims-test-series/" target="_blank">UPPCS प्रिलिम्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppsc-mains-test-series/" target="_blank">UPPCS मेन्स टेस्ट सीरीज़ </a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/bpsc-mains-test-series/" target="_blank">BPSC मेन्स टेस्ट सीरीज़ - हिंदी साहित्य</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>करेंट अफेयर्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/current-affairs-news-analysis-editorials">डेली न्यूज़, एडिटोरियल और प्रिलिम्स फैक्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/quiz/quizlist/current-affairs-quiz-set">डेली करेंट टेस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/subscription">डेली अपडेट्स के लिये सबस्क्राइब करें</a></li> --> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/economic-survey">आर्थिक सर्वेक्षण</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-editorial">मासिक एडिटोरियल संग्रह</a> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-quiz">मासिक डेली क्विज़ संग्रह</a> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>दृष्टि स्पेशल्स</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/burning-issues-of-the-month">चर्चित मुद्दे</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map" class="toggle">माइंड मैप</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mind-map/gs-paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points" class="toggle">टू द पॉइंट</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper1">पेपर 1</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper2">पेपर 2</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper3">पेपर 3</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/to-the-points/paper4">पेपर 4</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/important-institution">महत्त्वपूर्ण संस्थान/संगठन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/learning-through-map">मैप के माध्यम से अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/loksabha-rajyasabha-discussions">संसद टीवी संवाद</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/summary-of-important-reports">महत्त्वपूर्ण रिपोर्ट्स की जिस्ट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prs-capsule">पीआरएस कैप्सूल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>डाउनलोड्स</h3> <ul> <li><a href="javascript:;" class="toggle">टॉपर्स कॉपी</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-general-studies-copy">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-hindi-literature-copy">हिंदी साहित्य</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-history-copy">इतिहास</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-geography-copy" target="_blank">भूगोल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-philosophy-copy">दर्शनशास्त्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-essay-copy">निबंध</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/toppers-compulsory-hindi-copy">हिंदी अनिवार्य</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ncert-books">एनसीईआरटी बुक्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-nios-study-material">एनआईओएस स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-ignou-study-material">इग्नू स्टडी मैटिरियल</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/download-yojana-kurukshetra">योजना और कुरुक्षेत्र</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/infographics">इन्फोग्राफिक्स</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">विगत वर्षों के प्रश्नपत्र </a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-1-gs-downloads" >सामान्य अध्ययन (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/prelims-previous-year-papers-2-csat-downloads" >सीसैट (प्रारंभिक परीक्षा)</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-papers-by-year" >मुख्य परीक्षा (वर्षवार)</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/mains-paper-by-subject" >मुख्य परीक्षा (विषयानुसार)</a> </li> </ul> </li> <!-- <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/free-downloads/monthly-consolidation-current">मासिक करेंट अपडेट्स संग्रह</a></li> --> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>वीडियो सेक्शन</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-gs-discussion" >मेन्स (जी.एस.) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mains-optional-discussion" >मेन्स (ओप्शनल) डिस्कशन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/current-news-bulletin" >करेंट न्यूज़ बुलेटिन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/mock-interview" >मॉक इंटरव्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/topper-s-view" >टॉपर्स व्यू</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/to-the-point" >टू द पॉइंट</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/sarkari-yojanayen" >सरकारी योजनाएँ</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/audio-articles" >ऑडियो आर्टिकल्स</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy" >रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/strategy-answer-writing-tips" >उत्तर लेखन की रणनीति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/concept-talk-by-dr-vikas-divyakirti" >कॉन्सेप्ट टॉक : डॉ. विकास दिव्यकीर्ति</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/gallery/category/know-about-drishti-ias" >दृष्टि आईएएस के बारे में जानें</a></li> </ul> </div> <div class="menulist"> <h3>सिविल सेवा परीक्षा</h3> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/introduction" >परिचय</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-exam-pattern" >परीक्षा का प्रारूप</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/why-cse" >सिविल सेवा ही क्यों?</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/myths-about-cse" >सिविल सेवा परीक्षा के विषय में मिथक</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">प्रमुख सिविल सेवाओं का परिचय</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ias-introduction">आई.ए.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ips-introduction">आई.पी.एस.</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/ifs-introduction">आई.एफ.एस.</a></li> </ul> </li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">तैयारी की रणनीति</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/prelims-strategy">प्रारंभिक परीक्षा</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/mains/mains-strategy">मुख्य परीक्षा</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/interview" >इंटरव्यू</a></li> <li><a href="javascript:;" class="toggle">उपयोगी पुस्तकें</a> <ul> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/upsc-exam-important-books">सामान्य अध्ययन</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/important-books-for-cs-optional">वैकल्पिक विषय</a></li> </ul> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/faqs" >FAQs</a></li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/cse/examination-release" >परीक्षा विज्ञप्ति</a></li> <div class="field-button storelink-desktop"> <p style="margin:5px 0 25px"> </p><a class="btn-blue" style="padding:13px 70px" href="https://www.drishtilearningapp.com/estore" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </div> </ul> </div> </div> </div> <!-- --> <style> marquee { width: 100%; font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 7px; font-size: 18px; border-top: 5px solid transparent; border-bottom: 5px solid transparent; position: relative; } marquee::before, marquee::after { content: ""; position: absolute; left: 0; width: 100%; height: 5px; background: linear-gradient(to right, red, orange, yellow, green, blue, indigo, violet, red); animation: runningColors 10s linear infinite; } marquee::before { top: 0; } marquee::after { bottom: 0; } @keyframes runningColors { 0% { background-position: 0 0; } 100% { background-position: 100vw 0; } } </style> <!-- <br> <a href="tel:8750187501" target="_blank" style="color: #470188;"> <marquee style="width: 100%; /* font-family: 'Poppins'; */ font-weight: 600; background: #ffffff; padding: 13px; font-size: 18px;" onmouseover="this.stop();" onmouseout="this.start();" direction="left" behavior="scroll" scrollamount="6"> इस होली के अवसर पर पाएँ हमारे सभी ऑनलाइन/पेनड्राइव कोर्सेज़, टेस्ट सीरीज़, बुक्स एवं डीएलपी पर 50% तक की भारी छूट |<a href="tel:8750187501" style="color:#470188"> कॉल करे: 8750187501</a> </marquee></a> --> <section class="error"> <div class="error--block"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/error.png" alt="" width="704" height="377"/> <p>We can’t seem to find the page what you are looking for!</p> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/" class="btn-gradient">Go To Home</a> </div> </section> <!-- desktop start --> <!-- <script src="https://ajax.googleapis.com/ajax/libs/jquery/3.6.4/jquery.min.js"></script> --> <script src="https://unpkg.com/sweetalert/dist/sweetalert.min.js"></script> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js" async defer></script> <style> .nb-form { position: fixed; z-index: 9999; width: 300px; background: #FFF; right: 110px; bottom: 60px; transition: all .6s cubic-bezier(.22, .67, .43, 1.22) .1s; border-radius: 10px 10px 0 0; box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba(0,0,0,0.14),0 1px 5px 0 rgba(0,0,0,0.12),0 3px 1px -2px rgba(0,0,0,0.2); } .nb-form .user-icon { position: absolute; top: -115px; z-index: 99999; right: 0px; display: block; width: 80px; left: 230px; margin: 27px auto 33px; } .nb-form .title { background: #ffffff; filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); font-size: 16px !important; padding: 1px 10px 30px !important; color: #fff !important; border-radius: 10px 10px 0 0; } .nb-form p { font-size: 13px; margin: 0; padding: 15px; color: #666; } .nb-form p.message { margin-left: 7px; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 1px; } .nb-form input, .nb-form select { font-family: Tahoma, Geneva, sans-serif; font-size: 12px; width: 254px; max-width: 254px; margin-bottom: 10px; margin-left: 7px; padding: 6px; border: none; border-radius: 4px; color: #000; border-bottom: 1px solid #f0f0f0; } .nb-form input:focus, .nb-form select:focus { outline: none; box-shadow: none; } .nb-form input[type='submit'] { display: block; width: 120px; margin: 0 auto; padding: 0 20px; height: 40px; line-height: 40px; border-radius: 20px; cursor: pointer; transition: all .4s ease; color: #fff !important; border: none; margin-top: 15px; } .nb-form input[type='submit']:hover { box-shadow: 0 3px 3px 0 rgba(0,0,0,0.07),0 1px 7px 0 rgba(0,0,0,0.02),0 3px 1px -1px rgba(0,0,0,0.1); } .nb-form ::-webkit-input-placeholder { color: #000; } .nb-form ::-moz-placeholder{ color: #000; } .nb-form :-ms-input-placeholder { color: #000; } .nb-form :-moz-placeholder { color: #000; } .nb-form input[type='submit'] { background: #ed4757; background: -moz-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -webkit-gradient(linear, left left, left right, color-stop(0%, #ed4757), color-stop(100%, #dd4c76)); background: -webkit-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -o-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: -ms-linear-gradient(left, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); background: linear-gradient(to right, #ed4757 0%, #dd4c76 100%); filter: progid:DXImageTransform.Microsoft.gradient( startColorstr='#ffffff', endColorstr='#000000',GradientType=0 ); } @media screen and (max-width: 676px) { .nb-form .user-icon { top: -185px; } .open-button { bottom: 42px !important; right: 42px !important; height:80px; width:80px; z-index: 55000; } .nb-form form { padding: 14px 10px 16px 15px !important; } .nb-form .message { display: none; } .nb-form form { padding-top: 15px; } .nb-form{ right: 50%; bottom: 65px; left: 50%; transform: translateX(-50%); } .nb-form.open { bottom: 0; } } /* Button used to open the chat form - fixed at the bottom of the page */ .open-button { /* background-color: #555; */ color: white; /* padding: 16px 20px; */ border: none; cursor: pointer; /* opacity: 0.8; */ position: fixed; bottom: 22px; right: 110px; z-index: 55000; /* width: 280px; */ height:80px; width:80px; } /* The popup chat - hidden by default */ .chat-popup { display: none; position: fixed; bottom: 0; right: 15px; border: 3px solid #f1f1f1; z-index: 9; } /* Add styles to the form container */ /* .form-container { max-width: 300px; padding: 10px; background-color: white; } */ /* Set a style for the submit/send button */ .form-container .btn { color: white; padding: 16px 20px; border: none; cursor: pointer; width: 100%; margin-bottom:10px; opacity: 0.8; } /* Add a red background color to the cancel button */ .form-container .cancel { background-color: red; } /* Add some hover effects to buttons */ .form-container .btn:hover, .open-button:hover { opacity: 1; } </style> <!-- desktop end --> <div id="formcontainer"> <img class="open-button" onclick="openForm()" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1693312353_thumbnail_contact%20us%20opt1.png" alt="" class="user-icon"> <div class="chat-popup" id="myForm"> <div class="container sat"> <div class="row"> <div class="nb-form"> <img src="https://i.ibb.co/H2tV78k/istockphoto-1214857021-612x612-removebg-preview.png" alt="close" border="1" style="height:35px; width:35px; float:right; cursor:pointer;" onclick="closeForm()"> <form id="leadsform" method="POST"> <input type="text" name="FirstName" placeholder="First Name:" required> <input type="text" name="LastName" placeholder="Last Name:" required> <input type="email" name="EmailAddress" placeholder="Email:" required> <input type="number" name="Phone" placeholder="Phone:" required> <select class="medium" name="mx_Custom_4"> <option value="">Language:</option> <option value="Hindi">Hindi</option> <option value="English">English</option> </select> <select class="Interested" name="mx_Custom_5"> <option value="I am Interested in">I am interested in:</option> <option value="UPSC">UPSC</option> <option value="State PCS">State PCS</option> <option value="Optional Subjects">Optional Subjects</option> <option value="Teaching Exams">Teaching Exams</option> <option value="Others">Others</option> </select> <input type="hidden" name="utm_medium" value=> <input type="hidden" name="utm_campaign" value=> <input type="hidden" name="utm_content" value=> <input type="hidden" name="utm_source" value=""> <input type="hidden" name="ActivityNote" value="https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0"> <center> <div class="g-recaptcha" data-sitekey="6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT"></div> </center> <input type="submit" value="Send message" class="btn"> </form> </div> </div> </div> </div> </div> <script> function openForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 0; form.style.display = "block"; // Gradually increase opacity to 1 var fadeInInterval = setInterval(function () { if (opacity >= 1) { clearInterval(fadeInInterval); } else { opacity += 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 20); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Add click event listener to document to close form when clicking outside document.addEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeForm() { var form = document.getElementById("myForm"); var opacity = 1; // Gradually decrease opacity to 0 var fadeOutInterval = setInterval(function () { if (opacity <= 0) { clearInterval(fadeOutInterval); form.style.display = "none"; } else { opacity -= 0.1; form.style.opacity = opacity; } }, 50); // Adjust the interval as needed for the desired speed // Remove the click event listener when closing the form document.removeEventListener("click", closeFormOnClickOutside); } function closeFormOnClickOutside(event) { var form = document.getElementById("formcontainer"); if (!form.contains(event.target)) { closeForm(); } } </script> <script> $(document).ready(function () { $("#leadsform").on("submit", function (event) { event.preventDefault(); // Validate reCAPTCHA // let captchaResponse = grecaptcha.getResponse(); // if (captchaResponse === '') { // swal({ // title: "Error!", // text: "Captcha not verified. Please try again!", // icon: "error", // button: "OK", // }); // return; // } var CaptchaCallback = function(){ $('.g-recaptcha').each(function(){ grecaptcha.render(this,{'sitekey' : '6LfuQ4YpAAAAAK9lbLRAs6Jbz1_dn890VRugU_dT'}); }) }; let formData = $(this).serialize(); // Append the reCAPTCHA response to the form data // formData += '&g-recaptcha-response=' + CaptchaCallback; // console.log(CaptchaCallback()); // return; $.ajax({ url: '/leadsform', method: 'POST', data: formData, dataType: 'json', success: function (response) { if (response.message) { swal({ title: "Success!", text: response.message, icon: "success", button: "OK", }); // Reload the page after 2 seconds setTimeout(function () { location.reload(); }, 1000); } else if (response.error) { swal({ title: "Error!", text: response.error, icon: "error", button: "OK", }); } else if (response.errors) { let errorMessage = ''; $.each(response.errors, function (field, message) { errorMessage += field + ': ' + message + '\n'; }); swal({ title: "Error!", text: errorMessage, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } }, error: function (error) { // console.log(error); if (error.responseJSON && error.responseJSON.message) { swal({ title: "Error!", text: error.responseJSON.message, icon: "error", button: "OK", }); } else { swal({ title: "Error!", text: "Error submitting the form. Please try again.", icon: "error", button: "OK", }); } } }); }); }); </script> <section class="section-newsletter-alerts"> <div class="wrapper"> <div class="newsletter"> <div class="label-news">न्यूज़लेटर सदस्यता</div> <div class="form-newsletter"> <form action="" method="post" id="newsletterfrm"> <div class="field"> <input type="text" name="txtnname" id="txtnname" class="form-field" placeholder="नाम"> </div> <div class="field"> <input type="email" name="txtnemail" id="txtnemail" class="form-field" placeholder="ईमेल"> </div> <div class="field-button" style="position:relative;"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> <span class="loader"></span> </div> <span id="nmsg"></span> </form> </div> </div> <div class="sms-alert"> <div class="label-alert">एसएमएस अलर्ट</div> <div class="form-sms"> <form action="" method="post" id="smsalertfrm"> <div class="field"> <input type="tel" name="txtnmobile" id="txtnmobile" class="form-field" placeholder="मोबाइल नंबर"> </div> <div class="field-button"> <button class="btn-blue" type="submit">सब्सक्राइब करें</button> </div> <span id="nmmsg"></span> </form> </div> </div> </div> </section> <!-- <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer-container"> <div class="col-about-us"> <h4>हमारे बारे में</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/general-introduction" target="_blank">'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन का परिचय</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/" target="_blank">दृष्टि वेब स्टोर</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/albums" target="_blank">दृष्टि मीडिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/managing-director" target="_blank">प्रबंध निदेशक</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/about-us/infrastructure" target="_blank">इंफ्रास्ट्रक्चर</a> </li> <li><a href="https://www.drishtiias.com/hindi/postal-course" target="_blank">डिस्टेंस लर्निंग प्रोग्राम</a></li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/uppcslogin" class="note-btn-1 popup">UPPCS Content</a> </ul> </div> <div class="col-connect"> <h4>हमसे जुड़ें</h4> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/contact" target="_blank">संपर्क करें </a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/feedback" class="popup">आपकी प्रतिक्रिया</a> </li> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers" target="_blank">करियर</a> </li> </ul> </div> <div class="col-reach-us"> <h4>हमसे संपर्क करें</h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>641, पहली मंजिल, डॉ. मुखर्जी नगर,<br> सिग्नेचर व्यू अपार्टमेंट के सामने ,<br> नई दिल्ली - 110009</p> </div> <div class="col-reach-us"> <h4> </h4> <p><strong>दृष्टि द विज़न फाउंडेशन</strong><br>सिविल लाइन्स, प्रयागराज (इलाहाबाद),<br> उत्तर प्रदेश - 211001,<br> फोन नंबर - 8448485518, 8750187501</p> </div> <div class="col-social"> <ul> <li> <a href="https://www.instagram.com/drishtiiasenglish/?utm_medium=copy_link" target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:35px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.linkedin.com/company/drishti-ias" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.facebook.com/drishtithevisionfoundation" target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:35px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://twitter.com/drishtiias" target="_blank"> <i style="color:#00acee!important;font-size:35px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://t.me/drishtiiashindiofficial" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:35px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://www.youtube.com/channel/UCzLqOSZPtUKrmSEnlH4LAvw?sub_confirmation=1" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:35px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> </ul> <div class="phone"> <a href="tel:1800-121-6260">1800-121-6260</a> / <a href="tel:011-47532596">011-47532596</a> </div> <div class="app-links"> <a href="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.drishti.academy.app&hl=en_IN" target="_blank"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-google.png" alt=""/> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="/hindi/interaction/drishti/img/app-ios.png" alt=""/> </a> </div> </div> </div> </div> <div class="copyright"> <div class="wrapper"> कॉपीराइट © 2018-2024 'दृष्टि द विज़न' फाउंडेशन, इंडिया | सर्वाधिकार सुरक्षित | <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank">गोपनीयता नीति</a> </div> </div> </footer> --> <style media="screen"> footer{ /* background: #fff url('https://www.drishtiias.com/coaching/img/footer-img.png') no-repeat; background-size: cover; */ background-color: black!important; } .footer-container [class*="col-"].col-connect{ width:274px; } .footer_logo{ width: 10%; margin-bottom: 2%; /* border: 1px solid red; */ padding: 1%; border-radius: 10px; background-color: #ffffff; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 5%; } .social-box{ -webkit-font-smoothing: antialiased; -webkit-text-size-adjust: 100%; color: #222; text-align: center; outline: none!important; -webkit-box-sizing: border-box; margin: 0; padding: 0; border: 0; font: inherit; vertical-align: baseline; } .col-connect > ul > li { color:#ffffff; } .copyright > .wrapper{ color:#ffffff; } @media only screen and (max-width: 800px) { .footer_logo{ width: 30%; text-align: center; margin-bottom: 10%; } .margin-left-only-desktop{ margin-left: 0%; } } </style> <!-- <link rel="stylesheet" href="https://www.drishtiias.com/coaching/css/style.css"> --> <link href='https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto' rel='stylesheet'> <footer class="footer"> <div class="wrapper"> <div class="footer_logo_div"> <img class="footer_logo" src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/drishti_logo_new.png" alt=""> </div> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Reach Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 12, Main AB Road, Bhawar Kuan, Indore, Madhya Pradesh, 452007 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 641, 1<sup>st</sup> Floor, Mukherjee Nagar, Delhi-110009 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 21, Pusa Rd, WEA, Karol Bagh, Delhi-110005 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 13/15, Tashkent Marg, Civil Lines, Prayagraj, UP-211001 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> Harsh Tower 2, 45 45A, Tonk Rd, Jaipur, Rajasthan-302015 </li> <li> <i class="fa fa-map-marker" aria-hidden="true" style="color:red"></i> 47/CC, Burlington Arcade Mall, Burlington Chauraha, Vidhan Sabha Marg, Lucknow, Uttar Pradesh-226001 </li> </ul> </div> <div class="col-connect margin-left-only-desktop"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Top Searches</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-building" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/hin/classroom-program">Classroom Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/estore">Books & Magazines</a> </li> <li> <i class="fa fa-edit" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course/prelims-mains-test-series">Test Series</a> </li> <li> <i class="fa fa-desktop" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/eng/online-course">Online Programs</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/statepcs">State PCS</a> </li> <li> <i class="fa fa fa-rupee" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/quick-emi-payment" target="_blank">For 2nd/3rd/4th EMI - Pay Now</a> </li> <li> <i class="fa fa-graduation-cap" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:-1%"></i> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/careers">Careers</a> </li> </ul> </div> <!-- <div class="col-reach-us"> --> <div class="col-connect"> <h5 class="open" style="font-family: 'Roboto',sans-serif;color:red;font-weight: bold;font-size: 15px;">Connect With Us</h5> <br> <ul style="display: block;"> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="mailto:help@groupdrishti.in">help@groupdrishti.in</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8010440440">English : +91 8010440440</a> </li> <li> <i class="fa fa-phone" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a href="tel:8750187501">Hindi : +91 8750187501</a> </li> <li> <i class="fa fa-envelope" aria-hidden="true" style="color:red"></i> <a target="_blank" href="https://www.drishtiias.com/press-releases/02-03-2023">Press Releases</a> </li> </ul> </div> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 767px) { .col-social ul li { padding: 0 2px; margin-bottom: 5px; } } </style> <div class="col-social" style="padding-top:0px;"> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;">Hindi Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS" target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS" target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WhatsApp-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <ul> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;margin-left:3%;"><br>English Social</h5> <li> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#cd486b!important;font-size:25px;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/FB-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS-Eng " target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Telegram-IAS-Info " target="_blank"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS-Eng " target="_blank"> <i style="color:#FF0000!important;font-size:25px;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/Threads-IAS-Eng" target="_blank" style="color: #0077b5 !important; background-color: #ffffff; padding: 8px; "> <img src="https://i.ibb.co/8x4wNhp/images-3.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:20px"> </a> </li> <li> <a href="https://drishti.xyz/WA-IAS" target="_blank"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </a> </li> </ul> <style media="screen"> /* Flexbox container for row alignment */ .app-links { display: flex; justify-content: space-between; /* Align items with space between them */ align-items: center; /* Vertically center items */ flex-wrap: wrap; /* Allow items to wrap to the next row on smaller screens */ } /* Style for the links */ .comin-soon { text-decoration: none; /* Remove underlines from links */ flex: 1; /* Distribute available space equally among items */ max-width: 33%; /* Maximum width for each item (adjust as needed) */ padding: 10px; /* Add some spacing around the items */ } .col-social .app-links { position: absolute; right: -185px; bottom: -57px; } /* Media query for responsiveness on smaller screens (adjust breakpoint as needed) */ @media screen and (max-width: 768px) { .app-links { flex-direction: column; /* Stack items vertically on smaller screens */ align-items: flex-start; /* Align items to the left */ } .col-social .app-links { position: relative; right: auto; bottom: -5px; margin-top: 23px; } .col-social .app-links a { margin-left: 0px; } .comin-soon { max-width: 100%; /* Full width for each item on smaller screens */ margin-bottom: 10px; /* Add spacing between items */ } } </style> <div class="app-links"> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-google.png" alt=""> </a> <a href="https://www.drishtiias.com/hindi/app-coming-soon" class="comin-soon"> <img src="https://www.drishtiias.com/frontend/img/app-ios.png" alt=""> </a> <br> <a href="https://dla.drishtiias.com/windows/" target="_blank"> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1695876320_new%20windows%20logo.png" alt="" style='width:100%;height:50px;'> </a> </div> </div> </div> </div> <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px) { .col-connect ul{ display: contents; } } </style> <div class="copyright"> <div class="wrapper" style="text-align:left"> <h5 style="font-weight: bold;font-size: 15px;color:red;text-align:left;"> Copyright © 2018-2024 Drishti The Vision Foundation, India. All rights reserved </h5> <br> <div class="footer-container"> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/estore/privacy-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Privacy Policy </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/terms-and-conditions-1" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Terms and Conditions </a> </li> </ul> </div> <div class="col-connect"> <ul> <li> <a href="https://www.drishtiias.com/drishti-policies/cancellation-refund-policy" target="_blank" style="text-decoration:none;"> <i class="fa fa-book" aria-hidden="true" style="color:red;margin-left:0%"></i> Cancellation/Refund Policy </a> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> <br><br><br><br> </footer> <!-- This pop up will see only once for one machine/user --> <!-- <img id="myImg" src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1672232528_63ac3ac8b1e1f_Newyear-Popup-Web.png" alt="Snow" style="width:100%;max-width:300px;display:none"> <div id="myModal_recent" class="modal"> <span class="close" id="popclose">×</span> <img class="modal-content" id="img01"> </div> <!-- To display the popup in the middle(vertically) in mobile phone --> <!-- <style media="screen"> @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content{ margin-top: 20%; } } </style> --> <script> // function getCookie(name) { // var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); // return match ? match[1] : null; // } // // if(getCookie('isPopupDisplayed_recent_hindi_sat')!=1){ // $(document).ready(function(){ // document.cookie = "isPopupDisplayed_recent_eng_3=1"; // var m = new Date(); // var current_time = m.getUTCDate() +"/"+ (m.getUTCMonth()+1) +"/"+ m.getUTCFullYear() + " " + m.getUTCHours() + ":" + m.getUTCMinutes() + ":" + m.getUTCSeconds(); // datetimeEnd = '07/01/2023 05:00:00'; // if(Date.parse(current_time) < Date.parse(datetimeEnd)){ // $('#myModal_recent').css('display','block'); // } // $('#img01').attr('src',$('#myImg').attr('src')); // $('#img01').attr('style','cursor:pointer'); // }); // $('#img01').on('click',function(e){ // window.location="https://www.drishtiias.com/hindi/online-course"; // }); // // $('#popclose').on('click',function(e){ // $('#myModal_recent').css('display','none'); // }); // } // // Added this - if user click on anywhere outside popup - modal/popup will be gone // $('body').click(function(e) { // $('#myModal_recent').hide(); // }); </script> <!-- For bottom side fix button in mobile --> <div class="fixedButton_hand mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn_hand"> <font size="2px">Share Page</font> <i style="color:white;font-size:15px;" class="fa fa-hand-o-down" aria-hidden="true"></i> </div> </div> <a href="https://telegram.me/share/url?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tg mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> <a href="https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_fb mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#4267B2;font-size:25px;" class="fa fa-facebook"></i> </div> </a> <a href="https://twitter.com/intent/tweet?url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&text=Drishti IAS Hindi!" target="_blank" class="fixedButton_tw mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <!-- <i style="color:#00acee!important;font-size:25px;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 5px;"> </div> </a> <a href="https://www.linkedin.com/shareArticle?mini=true&url=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0&title=&summary=Drishti IAS Hindi!&source=" target="_blank" class="fixedButton_ln mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#0077b5!important;font-size:25px;" class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank" class="fixedButton_wp mobile_view_only"> <div class="roundedFixedBtn"> <i style="color:#25D366!important;font-size:25px;" class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> <div class="popup-box search-popup"> <div class="search-popup--box"> <form method="post" action="https://www.drishtiias.com/hindi/search" name="searchfrm" id="searchfrm"> <input type="text" placeholder="अपना सर्च कीवर्ड टाईप करें:" name="search" id="search"> <button type="submit">खोजें</button> </form> <button type="submit" class="btn-close" rel="close-popup">Close</button> </div> </div> <script> $('#searchfrm').submit(function(e){ var search=$('#search').val(); location='https://www.drishtiias.com/hindi/search/'+search; e.preventDefault(); }); $(document).ready(function(){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 1100, innerHeight: 530}); if(screen.width < 1199){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 800, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 801){ $('.comin-soon').colorbox({innerWidth: 300, innerHeight: 350}); } $('.youtube').colorbox({ iframe:true, innerWidth:640, innerHeight:390 }); if(screen.width < 768){ $('.youtube').colorbox({innerWidth:280, innerHeight:177}); } }); </script> <script type="text/javascript"> $('.learning-program .subheading').click(function(){ $(this).next().slideToggle(); $(this).toggleClass('open'); }); // Added the code - If user click on anywhere outside the popup - then it should be closed as asked | 01-Oct-21 $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); /////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// </script> <!-- Floating Social Media bar Starts --> <link rel="stylesheet" href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/font-awesome/4.7.0/css/font-awesome.min.css"> <div class="float-sm"> <!-- Removed class sur-move --> <!-- Removed ondragover="allowDrop(event)" ondrag="dragging(event)" ondrop="drop(event)" --> <!-- Removed draggable="true" --> <!-- onclick="show_social_float_icons();" --> <div id="float-plus" style="cursor:pointer;" class="fl-fl float-plus"> <!-- <i style="color:red;" class="fa fa-plus fa-social"></i> --> <img src="https://www.drishtiias.com/images/uploads/1637393581_social-media-expand.png"> </div> <div style="cursor:pointer;" onclick="remove_social_float_icons();"class="fl-fl float-cross"> <i style="color:red" class="fa fa-close fa-social"></i> </div> <a href="https://drishti.xyz/facebook-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-fb"> <i style="color:#4267B2" class="fa fa-facebook fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/X-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-tw"> <!-- <i style="color:#00acee!important;" class="fa fa-twitter fa-social"></i> --> <img src="https://i.ibb.co/4ZHkctf/images-2-removebg-preview.png" alt="images-2" border="0" style="max-height:25px;padding-top: 8px;"> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/LinkedIn-IAS" target="_blank"> <div class="fl-fl float-rs"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-linkedin fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/Instagram-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-ig"> <i style="color:#cd486b!important;" class="fa fa-instagram fa-social"></i> </div> </a> <a href="https://drishti.xyz/YT-IAS " target="_blank"> <div class="fl-fl float-pn"> <i style="color:red!important;" class="fa fa-youtube-play fa-social"></i> </div> </a> <!-- <a href="https://api.whatsapp.com/send?text=https://www.drishtiias.com/hindi/interaction/viewforum.php?f=32&sid=4273fc7e2511924a4c69670bc9cb2db0" target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-wp"> <i style="color:#25D366!important;"class="fa fa-whatsapp fa-social"></i> </div> </a> --> <a href=" https://drishti.xyz/Telegram-IAS " target="_blank"> <div style="" class="fl-fl float-tg"> <i style="color:#0077b5!important;"class="fa fa-telegram"></i> </div> </a> </div> <script> // For desktop - DRAGGABLE $('.float-plus').draggable(); $(".float-plus").css("position", "fixed"); $('.float-plus').click(function(){ show_social_float_icons(); }) var box = document.getElementById('float-plus'); $('.float-plus').mousedown(function(){ box.style.transition = "all 0s ease 0s"; }); $('.float-plus').mouseup(function(){ box.style.transition = "all 1s ease 0s"; var screen_width = screen.width; var screen_width = parseInt(screen_width, 10) var current_location = box.style.left; var current_location = parseInt(current_location, 10) var screen_middle = (screen_width/2); var xx = (screen_width*0.04); var x = (screen_width*0.009); if(current_location > screen_middle){ box.style.left = (screen_width-xx) + 'px'; } else { box.style.left = x + 'px'; } }); // For MOBILE TOUCH - DRAGGABLE var box = document.getElementById('float-plus'); box.addEventListener('touchstart', function(e) { // Nothing for now! }); box.addEventListener('touchmove', function(e) { box.style.transform = "translate(-50%, -50%)"; var touchLocation = e.targetTouches[0]; box.style.left = (touchLocation.pageX-window.scrollX) + 'px'; box.style.top = (touchLocation.pageY-window.scrollY) + 'px'; e.preventDefault(); }); box.addEventListener('touchend', function(e) { // Nothing for now! }); </script> <script> function remove_social_float_icons() { $(".float-fb").animate({ top: "-=8%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).hide("slow"); },500); $(".float-tw").animate({ top: "-=16%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).hide("slow"); },500); $(".float-rs").animate({ top: "-=24%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).hide("slow"); },500); $(".float-ig").animate({ top: "-=32%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).hide("slow"); },500); $(".float-pn").animate({ top: "-=40%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).hide("slow"); },500); $(".float-wp").animate({ top: "-=48%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).hide("slow"); },500); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "-=56%", }, 500 ); setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).hide("slow"); },500); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).hide("slow"); },500); setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).show("slow"); },500); sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "1"); } function show_social_float_icons(){ setTimeout(function(){ $( ".float-plus" ).hide("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-fb" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-tw" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-rs" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-ig" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-pn" ).show("slow"); },10); setTimeout(function(){ $( ".float-wp" ).show("slow"); },10); var width = (window.innerWidth > 0) ? window.innerWidth : screen.width; if(width <= 700){ setTimeout(function(){ $( ".float-tg" ).show("slow"); },10); } setTimeout(function(){ $( ".float-cross" ).show("slow"); },10); $(".float-fb").animate({ top: "+=8%", }, 500 ); $(".float-tw").animate({ top: "+=16%", }, 600 ); $(".float-rs").animate({ top: "+=24%", }, 700 ); $(".float-ig").animate({ top: "+=32%", }, 800 ); $(".float-pn").animate({ top: "+=40%", }, 900 ); $(".float-wp").animate({ top: "+=48%", }, 1000 ); if(width <= 700){ $(".float-tg").animate({ top: "+=56%", }, 1000 ); } sessionStorage.setItem("remove_social_icons", "0"); } $(document).ready(function(){ var value = sessionStorage.getItem("remove_social_icons"); if(value == '1'){ remove_social_float_icons(); } }); </script> <!-- Floating Social Media bar Ends --> <style> @media only screen and (max-width: 700px) { .float-sm { display:none; } .fl-fl { width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-social{ padding: 5px 0!important; } .float-plus{ /* Prev 30 px and 30px */ width: 40px !important; height: 40px!important; } .fa-plus{ padding: 5px 0!important; /* Prev 6 px and 10px */ /* font-size:20px!important; */ } } @media only screen and (min-width: 700px) { .float-tg{ display:none; } } /* Floating Social Media Bar Style Starts Here */ .float-plus{ display: none; } .float-sm { display:; text-align:center; margin-left: 10px; } .fl-fl { background: #dcdcdc; text-transform: uppercase; letter-spacing: 3px; padding: 4px; width: 50px; height: 50px; position: fixed; /* right: 50px; */ z-index: 1000; font: normal normal 10px Arial; -webkit-transition: all .25s ease; -moz-transition: all .25s ease; -ms-transition: all .25s ease; -o-transition: all .25s ease; transition: all .25s ease; opacity: 0.9; transition: transform .2s; border-radius:10px; } .fa-social { font-size: 20px; color: #fff; padding: 10px 0; /* width: 40px; */ /* margin-left: 8px; */ } .fl-fl:hover { right: 100; opacity: 1; transform: scale(1.15); } .fl-fl a { color: #fff !important; text-decoration: none; text-align: center; line-height: 43px!important; vertical-align: top!important; } .float-plus { top: 22%; } .float-cross { top: 22%; } .float-fb { top: 30%; } .float-tw { top: 38%; } .float-rs { top: 46%; } .float-ig { top: 54%; } .float-pn { top: 62%; } .float-wp { top: 70%; } .float-tg { top: 78%; } /* Floating Social Media Bar Style Ends Here */ </style> <script> // function to close the popup function closePopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "none"; } // function to open the popup function openPopup() { var modal = document.getElementById("myModal"); modal.style.display = "block"; } // Added the code - If user click on anywhere outside the popup $('body').click(function(e) { $('#myModal').hide(); }); $('#popclose').on('click',function(e){ $('#myModal').css('display','none'); }); // automatically open the popup on page load window.onload = openPopup; </script> <style> /* CSS for the popup */ .modals { display: none; position: fixed; z-index: 1000; padding-top: 10%; left: 0; top: 0; width: 100%; height: 100%; overflow: auto; background-color: rgb(0,0,0); background-color: rgba(0,0,0,0.8); box-shadow: 0px 0px 10px 0px rgba(0,0,0,0.5); transition: transform 0.3s ease-in-out; } /* The Close Button */ .close { color: white; float: right; font-size: 28px; font-weight: bold; cursor: pointer; } .close:hover, .close:focus { color: #000; text-decoration: none; cursor: pointer; } /* The Image */ .modal-content_updated { border-radius: 5px; margin: auto; display: block; max-width: 450px !important ; max-width: 90%; } @media only screen and (max-width: 700px){ .modal-content_updated{ margin-top: 35%; } } </style> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/slick.min.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/nav.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.colorbox.js"></script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/custom.js"></script> <script> var regex = /^([a-zA-Z0-9_.+-])+\@(([a-zA-Z0-9-])+\.)+([a-zA-Z0-9]{2,4})+$/; var phonex = /^([0-9 ])+$/; $('#newsletterfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#txtnname').val(); var txtnemail=$('#txtnemail').val(); $('#nmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#txtnname').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnname').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#txtnemail').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnemail').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#newsletterfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/newsletterfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmsg').html('यह ई-मेल पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnname').val(''); $('#txtnemail').val(''); }else{ $('#nmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#smsalertfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnmobile=$('#txtnmobile').val(); $('#nmmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnmobile.trim()==''){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#txtnmobile').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#txtnmobile').removeClass('input-error'); } if(msg){ var form=$('#smsalertfrm').serialize(); //$('#nmloader').show(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/pages/smsalertfrm", data: form, success: function(data){ if(data=='already'){ $('#nmmsg').html('यह फोन नंबर पहले से प्रयोग में है।'); }else if(data=='add'){ $('#nmmsg').html('हमारे एसएमएस अलर्ट को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद !'); $('#txtnmobile').val(''); }else{ $('#nmmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } //$('#nmloader').hide(); }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); //$('#nmloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); $('#subscriptionfrm').submit(function(e){ var msg=true; var txtnname=$('#name').val(); var txtnemail=$('#emailaddress').val(); var txtnmobile=$('#phone').val(); $('#contactmsg').html(''); //$('.input-error').remove(); if(txtnname.trim()==''){ $('#name').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#name').removeClass('input-error'); } if(txtnemail.trim()==''){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!regex.test(txtnemail)){ $('#emailaddress').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#emailaddress').removeClass('input-error'); } if(txtnmobile.trim()==''){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(txtnmobile.trim().length!=10){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else if(!phonex.test(txtnmobile)){ $('#phone').addClass('input-error'); msg=false; }else{ $('#phone').removeClass('input-error'); } if($('#dailyupdates').prop("checked") == false && $('#examnewsletter').prop("checked") == false && $('#fullnewsletter').prop("checked") == false && $('#sms').prop("checked") == false) { $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('कोई भी ऑप्शन सेलेक्टेड नहीं है, कृपया कम से कम एक ऑप्शन सेलेक्ट करें।'); msg=false; } if(msg){ $('.loader').css('display','block'); var form=$('#subscriptionfrm').serialize(); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/subscription", data: form, success: function(data){ $('.loader').css('display','none'); if(data=='success'){ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').removeClass('error'); $('#contactmsg').html('हमारे न्यूज़लेटर को सब्सक्राइब करने के लिये धन्यवाद ! हम जल्द ही आपसे संपर्क करेंगे।'); $('#name').val(''); $('#emailaddress').val(''); $('#phone').val(''); }else{ $('#contactmsg').css('display','block'); $('#contactmsg').addClass('error'); $('#contactmsg').html('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); //$('#nloader').hide(); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script type="text/javascript"> $('.allnotes').click(function(){ $('.fixbtn.notes').removeClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').toggleClass('open'); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.readmore',function(){ var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('#note_id').val(noteid); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/setnote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data){ tinymce.get("mynote").setContent(data); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.notelink').click(function(){ $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/removenote", success: function(data){ if(data=='removed'){ $('#note_id').val(''); tinymce.get("mynote").setContent(''); $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); $('.fixbtn.mynotes').removeClass('open'); }else{ alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); }); $('.mynotes,.notelist').on('click','.removenote',function(e){ if(confirm('Are you sure want to remove note?')) { var noteid=$(this).attr('data-noteid'); $('.loader').css('display','block'); $.ajax({ type: "POST", url: "https://www.drishtiias.com/hindi/articles/deletenote", data: 'note_id='+noteid, success: function(data){ if(data=='removed'){ $('.loader').css('display','none'); $('#note-list #'+noteid+',.notelist #'+noteid).css('display','none'); //window.location.reload(); }else{ $('.loader').css('display','none'); alert('ओह ! कुछ गलत हो गया है। कृपया पुन: प्रयास करें।'); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ $('.loader').css('display','none'); alert(errortype); } }); } e.preventDefault(); }); </script> <script> $("#commentfile").change(function(){ $("#file-name").text(this.files[0].name); }); </script> <script src="/hindi/interaction/drishti/js/jquery.fancybox.js"></script> <script> $(".iframe").fancybox(); $('.datepicker').datepicker(); $('.datepicker').datepicker("option","dateFormat","yy-mm-dd"); $('#startdate').val($('#hdstart').val()); $('#enddate').val($('#hdend').val()); $(document).ready(function(){ $('.list-toggle').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $(this).toggleClass('active'); $('.value').text(function(i, text){ return text === "Hide Menu" ? "Show Menu" : "Hide Menu"; }); }); $('aside button.close').click(function(){ $('.list-category').toggleClass('active'); $('.list-toggle').toggleClass('active'); }); $('.fixbtn .btn').click(function(){ $('.fixbtn .btn').not(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); $(this).parents('.fixbtn').toggleClass('open'); }); $('.fixbtn a.close').click(function(){ $(this).parents('.fixbtn').removeClass('open'); }); $('.note-btn').click(function(){ $('#mynotemsg').html(''); $('.fixbtn.notes').toggleClass('open'); }); $('.viewmore a').click(function(){ $('.hide').slideToggle('active'); $(this).text(function(i, text){ return text === "View More" ? "View Less" : "View More"; }); }); }); </script> <script> $(document).ready(function(){ if(screen.width < 768){ $('.box-toggle .box-slide p.subheading').click(function(){ $(this).toggleClass('open').next().slideToggle(); }); } }); </script> <script> $('#bookSession').on('click',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: { 'course': $('#bookSession').data('course') }, url: "https://www.drishtiias.com/hindi/book-online-session", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); } else { alert(obj.message); window.location.reload(); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); </script> <script> $('#requestACallBackFrm').on('submit',function(e){ $.ajax({ type: "POST", data: $('#requestACallBackFrm').serialize(), url: "https://www.drishtiias.com/hindi/request-a-call-back", success: function(json){ var obj = JSON.parse(json); if (obj.status==200) { alert(obj.message); document.getElementById('requestACallBackFrm').reset(); } else { alert(obj.message); } }, error: function(error,errortype,errorstatus){ alert(errortype); } }); e.preventDefault(); }); function getCookie(name) { var match = document.cookie.match(RegExp('(?:^|;\\s*)' + name + '=([^;]*)')); return match ? match[1] : null; } if(getCookie('isLoginHindi')==1){ document.getElementById("isLoginHindi").style.display='inherit'; // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='inherit'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='None'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='None'; console.log('Loggedin user'); }else{ console.log('NOT Loggedin user'); // document.getElementById("isLoginHindiNotes").style.display='None'; document.getElementById("isLoginHindi").style.display='None'; // document.getElementById("isNotLoginHindiNotes").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiRegister").style.display='inherit'; document.getElementById("isNotLoginHindiLogin").style.display='inherit'; } console.log('TEDST'); </script> <script type="text/javascript"> $(".popup").colorbox({iframe: true, innerWidth: 790, innerHeight: 530}); if(screen.width < 980){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } $("#scroll-top").click(function(){ $('html, body').animate({ scrollTop: $(".header").offset().top }, 1000); }); $(window).scroll(function() { var scroll = $(window).scrollTop(); if (scroll >= 500) { $("#scroll-top").addClass("show"); } else { $("#scroll-top").removeClass("show"); } }); </script> <script> // $('.section-banner .wrapper > div').matchHeight(); $('.slider').slick({ autoplay: true, arrows: false, dots: true, autoplaySpeed:3000 }); $('.services-slider').slick({ arrows: true, slidesToShow: 3, slidesToScroll: 1, prevArrow: '<button type="button" class="slick-prev" title="Previous">Previous</button>', nextArrow: '<button type="button" class="slick-next" title="Next">Next</button>', responsive: [ { breakpoint: 1025, settings: { slidesToShow: 2 } } ] }); $('.loader1').css('display','none'); $('.horizontal-menu').css('visibility','visible'); $('.banner').css('visibility','visible'); $('.services-slider--mobile').slick({ autoplay: true, autoplaySpeed: 2000 }); /* $("#qa-form").steps({ headerTag: "h5", bodyTag: "section", transitionEffect: "slideLeft" });*/ $("#tagcloud a").tagcloud({ size: {start: 14, end: 22, unit: "px"}, color: {start: '#3498DB', end: '#46CFB0'} }); $(".popup-video").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); $(".feedback").colorbox({iframe: true, innerWidth: 850, innerHeight: 600}); if(screen.width < 980){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 720, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 768){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 420, innerHeight: 530}); } if(screen.width < 480){ $(".popup-video").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 170}); $(".feedback").colorbox({innerWidth: 280, innerHeight: 440}); } </script> <script> function showarchive(year,month,day=null){ // alert('viewforum.php'); return; var url='https://www.drishtiias.com/hindi/archives'+'/'+year+'-'+month+'-'+day; location=url; //alert(url+'/archives/'+year+'/'+month+'/'+dat); } </script> <script id="dsq-count-scr" src="//drishtiias.disqus.com/count.js"></script> </body> </html> ' } $cookies = [] $values = [ (int) 0 => 'text/html; charset=UTF-8' ] $name = 'Content-Type' $first = true $value = 'text/html; charset=UTF-8'header - [internal], line ?? Cake\Http\ResponseEmitter::emitHeaders() - CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 177 Cake\Http\ResponseEmitter::emit() - CORE/src/Http/ResponseEmitter.php, line 55 Cake\Http\Server::emit() - CORE/src/Http/Server.php, line 106 [main] - ROOT/webroot/index.php, line 58
We can’t seem to find the page what you are looking for!
Go To Home